Ik begin met een bekentenis. Ik ben fan van Batman. Christopher Nolans versie van de eenzame superheld in het verdorven Gotham City bewerkstelligt wat superman of spiderman nooit gelukt is. Ik raak bekoord door een man in pak, een vleermuispak. Het alter ego van Bruce wayne is onhoorbaar en ongrijpbaar, mysterieus en daardoor fascinerend. En dat vind ik nou ook van het dier dat de inspiratiebron is voor zijn bovenmenselijke krachten. Op Elswout kan ik mijn hart ophalen, want de buitenplaats is de Hemelse Stad voor vleermuizen.

Maar liefst 9 van de 21 vleermuissoorten in Nederland komen voor op Elswout. Het is de combinatie- op een relatief klein oppervlak- van oude bomen met holtes, oude gebouwen, graslanden en water die het zo geschikt maakt. De vleermuis oriënteert zich tijdens het vliegen op de lijnvormige lanen en de wateren. In de oude bomen en oude gebouwen wonen ze; het zijn ideale plekken om te paren, jongen groot te brengen en natuurlijk als winterverblijf. Er is een rijk aanbod aan voedselplekken dankzij de bossen, wateren en graslanden. En dit alles al eeuwenlang, waardoor de honkvaste vleermuis zich hier al vele generaties thuis voelt.

Het rijke vleermuizenleven kenmerkt zich nu vooral door stilte. Om energie te besparen en een periode zonder voedselaanbod te overleven, gaan de dieren in winterslaap.  De hartslag en de ademhaling vertragen, de lichaamstemperatuur daalt tot iets boven die van de omgeving. De ijskelder is een ware Batcave; tientallen vleermuizen hangen hier ondersteboven, waaronder de Grootoorvleermuis die zelfs zijn grote oren onder zijn vleugels vouwt om warmteverlies te beperken. De 8 meter diepe ijskelder is een ideale klimaatkamer. De stenen muren zijn aan de buitenkant omgeven door een dikke laag aarde waardoor de temperatuur stabiel is. Dit is voor vleermuizen essentieel om niet teveel af te koelen bij strenge vorst én om niet onnodig wakker te worden doordat de temperatuur tijdelijk stijgt. Dat laatste kost heel veel energie en dat kan fataal zijn in de winter.

In het voorjaar ontwaken de vleermuizen en is het hoog tijd om weer aan te sterken. Zodra het voldoende donker wordt- en ze daarmee zelf niet zichtbaar zijn voor roofdieren- verlaten ze hun schuilplekken om te gaan jagen op insecten. Een vleermuis vangt er honderden in een nacht- waardoor ze ook de steekmuggen onder de duim houden. Hun ogen zijn prima, maar ze zien vooral met hun oren! Het geluid dat ze zelf maken, weerkaatst en vangen ze op met hun hypergevoelige oren. Hierdoor weten ze precies waar ze zijn en kunnen ze zelfs minuscuul kleine insecten vangen.  Wij kunnen deze ultrasone geluiden niet horen, maar daar hebben we wat voor. Een Batdetector zet het geluid om in wat voor ons wel hoorbaar is. Wandelend over Elswout met zo’n krakend apparaat in je handen openbaart zich dan een hele nieuwe wereld!

Mannetjes en vrouwtjes leven in aparte groepen. De vrouwtjes van bijvoorbeeld de Franjestaart trekken zich terug in kraamkamers in de oude bomen van de lindelaan. Een vrouwtje dat voor het eerst een jong krijgt, wordt verzorgd door haar eigen moeder, zussen en tantes.  En dit is dan ook de enige keer dat ze niet ondersteboven hangt. Door aan haar voorpootjes te hangen, helpt de zwaartekracht bij de bevalling. Het jong vangt ze op in een mandje van haar vleugels.

Vleermuizen zijn kwetsbaar. Op Elswout hebben we in kaart gebracht waar ze zomers en ’s winters verblijven, zodat we hier rekening mee kunnen houden bij het beheer. Dieren werden gezenderd (en opgespoord middels een antenne dragende batmobiel), boomholtes werden onderzocht met camera’s. We weten welke bomen essentieel zijn voor de vleermuizen (te herkennen aan een ‘batmark’) en welke boom er eventueel geveld kan worden- bijvoorbeeld als dit nodig is voor de veiligheid, Bij de restauratie van gebouwen weten we in welke periode dit wel en niet kan en ook bij de kleine festivals die Elswout rijk is, wordt dit afgestemd op de noden van de vleermuis.

De vleermuis heeft een arsenaal aan vernuftige eigenschappen waarmee hij zijn leven verzekert. Maar in moeilijke tijden heb je ook hulp van anderen nodig, dat had Batman goed begrepen. Laat ons dus maar de ‘hulpjes’ zijn, zodat de vleermuis ’s nachts kan floreren.

Deze tekst is als column gepubliceerd in het Bloemendaals Nieuwsblad.