Gespotte ringslang nabij Schardam in 2011

Door: Ingo Janssen (RAVON), Ab van Dorp (Staatsbosbeheer) en Ronald Pronk (vrijwilliger)

Het is al jaren bekend dat de ringslang, Natrix natrix, leeft langs de Noord-Hollandse oevers van het Markermeer. De soort is vooral bekend van het zuidelijk deel van de voormalige Zuiderzee. Zo is hij te vinden op dijken van Muiderberg tot aan Marken en Monnickendam. Ten Noorden van Monnickendam zijn er slechts enkele waarnemingen bekend. Enkele dagen geleden werden tijdens de controle van een broeihoop nabij Schardam 51 uitgekomen eieren van de ringslang aangetroffen. Het definitieve bewijs dat ten minste enkele ringslangen de stap hebben gewaagd en een nieuwe (sub)populatie hebben gesticht.

Mobiele ringslang

Anders dan de andere reptielen in Nederland kan de ringslang een echte kilometervreter zijn. Waar soorten als zandhagedis en adder hun hele leven doorbrengen binnen een relatief klein gebied kan de ringslang binnen een jaar vele kilometers afleggen. Zo weten we dat wijfjes er niet voor terug deinzen om zo’n 10 kilometer af te leggen om hun eieren af te zetten. Naast deze mobiliteit vertoont de ringslang ook nog specifiek zwerfgedrag en kan de soort dus worden waargenomen op nogal onwaarschijnlijke plekken (zoals badkamers, daken, auto’s etc).

Broeihoop

Ringslangen zetten hun eieren af op plekken met een hoge temperatuur en luchtvochtigheid, tegenwoordig zijn dat vaak speciale ringslangbroeihopen maar ook composthopen, maaiselhopen etc. worden gebruikt. In september 2011 werd er nabij Schardam een ringslang waargenomen. Reden genoeg voor vrijwilliger Ronald Pronk om contact op te nemen met Staatsbosbeheer om hier een broeihoop aan te leggen. Staatsbosbeheer reageerde enthousiast en in maart 2012 werd de eerste broeihoop aangelegd. In 2016 is de broeihoop, mede op advies van RAVON, op een andere plek aangelegd en dat leverde dus meteen resultaat op!

Kolonisatie of herkolonisatie?

Hoewel er de afgelopen jaren enkele ringslangen zijn waargenomen in dit deel van Noord-Holland leek er vooralsnog geen sprake te zijn van een (sub)populatie. De vondst van 51 eieren verandert dat natuurlijk: er blijkt een kleine groep ringslangen te leven nabij Schardam!
Hebben we hier nu te maken met een kolonisatie of een herkolonisatie? De enkele waarnemingen uit de vorige eeuw passen in het beeld dat we tot voor kort hadden van de ringslang nabij Schardam: zo nu en dan kun je hier een (zwervend) individu tegenkomen maar van een (sub)populatie is geen sprake.
Gaan we verder terug in de tijd dan blijkt dat de ringslang in dit noordelijke deel van Noord-Holland reeds voorkwam vanaf het Laat-Neolithicum, ruim 4000 jaar geleden. Opgravingen in Keinsmerbrug, Schagen, Bovenkarspel en Westwoud waarbij resten van de ringslang zijn gevonden doen vermoeden dat de ringslang hier lange tijd heeft geleefd: van het Laat-Neolithicum tot in de Romeinse periode. Het ontbreken van de soort gedurende de Middeleeuwen en later kan samenhangen met de in deze tijd veranderende houding van de mens ten opzichte van de ringslang. Waar de heidense boer de ringslang zag als goede huisgod stond middeleeuwse Christelijke boer vijandig tegenover de ringslang, die in deze periode als de kwaadaardige basilisk bekend stond.

Heerlijke handen-uit-de-mouwen-soort

Het is niet de eerste keer dat de aanleg van een broeihoop op een strategische plek zorgt voor areaaluitbreiding van de ringslang. Zo koloniseerde de ringslang eerder al Zuid-Limburg vanuit een Duitse populatie, geïnitieerd door de aanleg van broeihopen.
Voor vrijwilligers die de handen uit de mouwen willen steken en een broeihoop aanleggen is het natuurlijk geweldig om binnen enkele jaren loon naar werken te krijgen, wat dat betreft beloont de ringslang vrijwilligers die hem een warm hart toedragen snel!
Draag jij de volledig ongevaarlijke ringslang ook een warm hart toe? Kijk dan op de website broeihopen.nl en leg zelf ook een broeihoop aan, met wat geluk weet de ringslang die binnen enkele jaren te vinden en kun je genieten van een heuse slang in je directe omgeving.