De inventarisatiegegevens van 2017 onthullen dat in de afgelopen vijf jaar de rietorchissen en hun groeiplaatsen in de Eilandspolder flink zijn toegenomen.

De inventarisatiegegevens van 2017 onthullen dat in de afgelopen vijf jaar de rietorchissen in de oostelijke Eilandspolder in aantallen zijn verdubbeld. Daarbij is het aantal groeiplaatsen van de orchideeën in de polder ook spectaculair uitgebreid. Dit betekent ook dat er potentieel meer locaties in de polder zich kunnen ontwikkelen tot veenmosrietland. Goed nieuws, want het betekent dat het botanische beheer van de laatste jaren aanslaat.

Veenmosrietlanden en botanisch beheer

Veenmosrietland is een bijzonder soort habitattype dat al van oudsher voorkomt in het Natura 2000 gebied de Eilandspolder. Het komt namelijk alleen voor in laagveenmoerassen en veenweidegebieden en zijn vrijwel uitsluitend ontstaan onder invloed van de mens. Veenmosrietland was niet zeldzaam ten tijde van de oorspronkelijke moerassen, maar door de ontginning en vervening is het vrijwel verdwenen. Zo is bij een inventarisatie van de provincie Noord-Holland in 2009 vastgesteld dat er in de oostelijke Eilandspolder nog maar drie plekken van dit habitattype over waren.

Om de bestaande veenmosrietlanden te behouden en te verbeteren dienen deze rietlanden jarenlang botanisch te worden beheerd. Dit houdt in dat de percelen niet mogen worden bemest en dat er in het najaar moeten worden gemaaid. Het maaisel wordt daarna afgevoerd, waardoor de bodem beetje bij beetje wordt verarmd; oftewel verschraald zoals dat in vaktermen wordt genoemd. Dit zogenaamde botanisch beheer creëert speciale milieuomstandigheden zodat er veenmossen, rietorchis en uiteindelijk zelfs zonnedauw en heidesoorten kunnen gaan groeien. Tegenwoordig moet er om de omvang en kwaliteit van de bestaande veenmosrietlanden te behouden, continue worden gestreden tegen verdroging, vermesting, verzuring en verbossing. Dit maakt het beheren van deze botanische hoogstandjes niet gemakkelijker. Mede omdat de werkzaamheden op de veelal slappe ondergronden enkel met de hand of met lichte machines kan worden uitgevoerd.

Vrijwilligers pakken beheer op

Eind vorige eeuw bleek een groot deel van de veenmosrietlanden in de oostelijke Eilandspolder te zijn verdwenen of sterk in kwaliteit achteruit te zijn gegaan. Ook door de toegenomen stikstofdepositie ging het steeds slechter met de bestaande veenmosrietlanden. Staatsbosbeheer begon zich zorgen te maken over de staat van de overgebleven veenmosrietlanden en gaf een groep vrijwilligers de kans om in het gebied het botanische beheer op te pakken. Vanaf 2010 begonnen zij op meerdere percelen met het maaien en (deels) afvoeren van het maaisel in de nazomer. In samenwerking met de pachters kreeg de groep de ruimte om percelen jaarlijks te beheren en bijvoorbeeld af te kunnen schermen voor vee. Zo werd er langzaam ingezet op een verbetering van de botanisch stukjes in de Eilandspolder.

Succes na jaren

In 2013 kwam er geld beschikbaar vanuit provincie Noord-Holland en zijn er een aantal percelen geplagd, is er bosopslag verwijderd en zijn er kleine petgaten gegraven. Een jaar later, in 2014, bleek na een inventarisatie al dat er veel verschillende mossoorten waren teruggekeerd op de behandelende percelen. De vrijwilligers hebben het botanische beheer op deze percelen weer voortgezet en nu, weer een aantal jaar later, blijken alle inspanningen een succes!

De inventarisatiegegevens van 2017 onthullen dat in de afgelopen vijf jaar de aantallen rietorchissen op de percelen tot een paar duizend zijn gestegen en daarmee ruim zijn verdubbeld. Daarnaast zijn ze ook op steeds meer plekken gaan groeien. De rietorchis kan gezien worden als een indicatorsoort voor potentieel geschikte locaties voor veenmosrietlanden, omdat ze alleen groeien op plekken waar de ondergrond verarmd en nat genoeg is.

Als het maaibeheer op de groeiplaatsen van de orchideeën voortgezet wordt, is de kans groot dat veenmos hier ook zal gaan groeien. Groeit er uiteindelijk veenmos dan ontstaan er ook mogelijkheden voor de Ronde zonnedauw om zich te vestigen. Dit insectenetende plantje was zelfs een tijdje volledig verdwenen uit de polder. Door het plaggen in 2013 is het weer teruggekomen en in 2017 zijn er vier groeiplekken geteld. Voor zover bekend zijn er nog nooit zoveel groeiplekken van de Ronde zonnedauw in de Eilandspolder geweest!

Geconcludeerd kan worden dat dankzij de samenwerkingen tussen pachters, gemeente, Provincie, Staatsbosbeheer en de vrijwilligers het oppervlak veenmosrietland aanzienlijk is gegroeid in de oostelijke Eilandspolder.

Het eens van dichtbij bekijken?

De Eilandspolder is een prachtig veenweidegebied. Het gehele jaar kun je hier wandelen over onder andere de dijk rondom de Eilandspolder. Vanaf het Kerkepad (open voor 14 maart en na 16 juni) kun je ook de vele vogels horen en zien, maar laat dan wel je hond thuis, want die is niet welkom op dit wandelpad. In de wintermaanden zijn de vele smienten goed te horen en te zien en in het voorjaar zie je hier allerlei verschillende weidevogels zoals de grutto en de kievit.
Wil je een keer van dichtbij de veenmosrietlanden zien? Huur dan een kano of fluisterboot in de buurt.
Daarnaast kan je je ook aanmelden als vrijwilliger bij Staatsbosbeheer en meehelpen in het beheer van de Nederlandse natuur bij jou in de buurt. Lees hier meer informatie over het worden van vrijwilliger bij Staatsbosbeheer of neem contact met ons op via veenweiden@staatsbosbeheer.nl.