De grutto (Limosa limosa)

In 2015 is de grutto (Limosa limosa) verkozen tot nationale vogel van Nederland. Niet gek als je bedenkt dat zo’n 90% van de grutto’s in Noord-West Europa in Nederland broedt. Daarmee is Nederland het belangrijkste Europese gruttoland. Het veenweidegebied in Noord-Holland is één van de belangrijkste broedplaatsen waar grutto’s elk jaar naar terugkeren om zich voort te planten. De grutto is dus een trekvogel en maakt tweemaal per jaar een levensgevaarlijke tocht van of naar Afrika. In de maand augustus vliegen de laatste grutto’s weer naar Afrika om daar te overwinteren.

Overwinteren

Ook al lijkt het nog geen winter met de temperaturen van de afgelopen weken, maar de grutto voelt dat het tijd is om te gaan. Na het broedseizoen, dat ongeveer eindigt rond 15 juni, vertrekken al de eerste grutto’s. Eind augustus zijn vrijwel alle grutto’s vertrokken vanuit Nederland. Als je verschillende grutto’s wilt volgen kun je een kijkje nemen op de website van “Kening fan ‘e Greide”. Dit betekent ‘de koning van de weide’, een zeer toepasselijke naam voor de grutto.
Zo kun je op deze website zien dat de grutto’s uit Nederland weer terugvliegen naar West-Afrika, van Senegal tot in Guinee. Eén van de belangrijkste overwinteringsplaatsen zijn de rijstpolders in Guinee Bissau, waar naar schatting ongeveer 40% van de totale winterpopulatie verblijft. Hier doen zij zich tegoed aan de voornamelijk vegetarische hapjes om aan te sterken en weer energie op te doen voor een nieuw broedjaar. Eind februari, begin maart komen de eerste grutto’s weer in Nederland aan.

Slim navigeren

De grutto is een fantastisch mooie, maar vooral ook intelligente vogel. Zo keren grutto’s elk jaar terug naar hun geboortegrond en broeden ze meestal slechts enkele honderden meters van de plek waar ze zelf ooit uit het ei zijn gekropen. Dit wetende vraag ik mij altijd af hoe zo’n vogel van rond de 40 cm steeds weer zijn weg terugvindt. Ikzelf zou zonder navigatiesysteem, borden of andere hulpmiddelen nooit op de plaats van bestemming aankomen. Knap toch, dat het zo’n vogel dan wel lukt?

Hoe vogels precies navigeren is weinig van bekend. Wel is bekend dat trekvogels een ingebouwde trekrichting hebben. Zo zijn er grutto’s die via de kustlijn van Frankrijk en Spanje naar Marokko gaan. Een andere groep grutto’s vliegt via Italië naar Afrika. Dit hebben ze genetisch meegekregen van hun ouders. Daarbij hebben de meeste trekvogels een ingebouwd kompas dat reageert op het aardmagnetisch veld van de aarde. Dit is één van de manieren om ervoor te zorgen dat zij op die genetisch ingegeven koers blijven. Daarnaast gebruikt de grutto ook nog allerlei andere zintuigen om zich te oriënteren, zoals het volgen van de kustlijnen of door te kijken naar de sterren.

Steeds slechter met de grutto

Halverwege de jaren tachtig was de totale broedpopulatie nog tussen de 85 en 100 duizend paar. In de laatste dertig jaar is de populatie drastisch afgenomen en hangt het nu rond de 45 duizend paar en lijkt de populatie nog steeds verder af te nemen.

Eén van de vele redenen waarom het steeds slechter gaat met de grutto is de afname van geschikte (agrarische) graslanden. De nog bestaande stukken geschikt grasland binnen het veenweidegebied in Noord-Holland zijn daarom ook cruciaal voor het voortbestaan van de grutto en zijn dan ook speciaal benoemd tot weidevogelgebied. Staatsbosbeheer zet zich in om aangemerkte weidevogelgebieden te behouden en te beschermen (lees hier meer over de visie van Staatsbosbeheer over faunabeheer). Binnen deze gebieden ligt voor Staatsbosbeheer dan ook de focus om ervoor te zorgen dat (onder andere) de grutto ieder jaar kan terugkeren naar zijn geboortegrond om de volgende generatie grutto’s groot te brengen.

Dus tot snel weer, grutto!  Wij zorgen ervoor dat jullie weide er nog steeds goed bij ligt in maart.