Met een grote grijns komt Alfons het kantoor binnen; 4 nieuwe soorten, roept hij uit! Na slechts een ochtend inventariseren-gevolgd door onderzoek met de microscoop- blijkt dat Elswout nog rijker is aan paddenstoelen dan tot nog toe bekend was. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt en ik besluit mijn pc even te laten voor wat het is; op naar buiten. Alfons is naast insectenonderzoeker, floradeskundige en nog veel meer óók paddenstoelenkenner en het is een feest om met hem op stap te gaan. Zijn enthousiasme werkt aanstekelijk en voor ik het weet zit ik gehurkt boven de bosgrond met een spiegeltje (om de onderkant te bekijken) en proef ik een stukje paddenstoel. Dit laatste niet uit culinaire nieuwsgierigheid, maar als een manier om de soort vast te stellen. Naast de uiterlijke kenmerken, hebben veel soorten hun eigen geur en smaak en soms moet je domweg proeven om het zeker te weten. Een methode waarbij je overigens gerust nog minutenlang met een tintelende tong rondloopt.

Paddenstoelenparadijs

Elswout is een paddenstoelenparadijs. Er komen ruim 475 soorten voor, waaronder heel veel zeldzame soorten zoals de beukenkoraalzwam. Je vindt ze vooral langs de lanen, in de beuken-eikenbossen en natuurlijk op de moshellingen. Het hoogtepunt is op Elswout doorgaans aan het eind van augustus tot ver in september, waarbij je soms honderden paddenstoelen bij elkaar vindt. Echter met de huidige hoge temperaturen en droogte is het nauwelijks voor te stellen dat we in de herfst zijn beland. Paddenstoelen houden niet van deze droogte en je moet dan ook wat beter je best doen om ze te vinden.

Dat je ze niet ziet, wil overigens niet zeggen dat ze er niet zijn. De paddenstoel is het vruchtlichaam, bedoeld om de sporen te verspreiden. Te vergelijken met de appel. De zwamvlok (zeg maar, de appelboom) onttrekt zich aan ons oog en bevindt zich onder de grond (of bijvoorbeeld in het hout, afhankelijk van de soort zwam). De zwamvlok vormt een uitgebreid netwerk van schimmeldraden van waaruit bovengronds de paddenstoelen groeien. Een zwamvlok kan ontzettend oud en groot worden, in honderden jaren wordt gerust een oppervlak van meerdere vierkante kilometers bereikt.

De Paddenstoel (de zwamvlok dus eigenlijk) is de opruimer van het bos; het breekt organisch materiaal af en maakt daardoor voedingsstoffen beschikbaar voor zichzelf en planten. Dood hout is daarbij een belangrijke voedingsbron en juist daarom laten we in het bos van Elswout veel dood hout liggen.

Er zijn ook paddenstoelen die op een andere manier aan hun voeding komen. Dit zijn de zogenaamde symbionten; paddenstoelen die samenwerken met bomen. Ondergronds worden de belangrijkste verbonden gesloten; de ultrafijne schimmeldraden vergroeien met de wortels van de boom en vormen zo een uitgebreid communicatie-en transportnetwerk. De boom krijgt water en mineralen geleverd, de paddenstoel profiteert van de suikers van de boom. Dit netwerk kan weer verbonden zijn met naburige netwerken, waardoor talloze bomen met elkaar in verbinding staan. Een verzwakte exemplaar kan zo voedingstoffen krijgen/nemen van andere bomen uit de omgeving. De ragfijne schimmeldraden functioneren daarnaast als een soort glasvezelnetwerk om signalen van de ene naar de andere boom te sturen.

Deze paddenstoelen zijn van levensbelang voor een gezond bos. En helaas zijn het ook deze soorten die steeds minder voorkomen in ons land. De schrale bossen van vroeger verdwijnen in rap tempo door onze geïndustrialiseerde samenleving. Op Elswout zijn de omstandigheden echter nog wel vergelijkbaar met vroeger tijden. De kalkrijke zandbodem is arm aan voedingsstoffen. Dat houden we in stand door jaarlijks langs de lanen en op de mosheuvels het blad te verwijderen. Vroeger deed men dit met bezempjes, maar dat hebben we wel veranderd. Als straks de rust op Elswout verstoord wordt door bladblazers, weet dan dat het voor de goede zaak is. Het bovengrondse gebrul is ten faveure van ondergrondse, het onzichtbare, dat zo belangrijk is voor de rijkdom aan prachtige bomen en padenstoelen op onze buitenplaats.

Deze blog is geschreven door Boswachter Marieke Schatteleijn en stond ook in het Bloemendaals Nieuwsblad