Zonder beheer zou de Brabantse heide dichtgroeien met bomen (foto: Marleen Annema)

Ik krijg hem op verjaardagen regelmatig naar mijn hoofd geslingerd: ‘ach, we hebben toch helemaal geen natuur meer in Nederland’. Is dat zo?

Als voor jou natuur bestaat uit vochtig regenwoud, oerbossen met beren en wolven of uitgestrekte steppen met zebra’s, dan heb je gelijk. Dan heeft Nederland, of Brabant, geen natuur meer. Maar wat is nou eigenlijk natuur?

Sta daar eens even bij stil. Wat is voor jou natuur? Is dat een gemengd bos met fluitende vogels? Is dat de zee, met het strand en krijsende meeuwen? Of is dat een paardenbloem voor je voordeur tussen de stoeptegels? En zijn wij mensen eigenlijk natuur?

De definitie van natuur doet er wel degelijk toe. Want als niks natuur is, waarom zijn er dan organisaties als Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer? En als alles natuur is, moet Staatsbosbeheer dan ook niet Schiphol of de havens van Rotterdam beheren?

Even een stuk terug in de geschiedenis. De Grieken en Romeinen waren de eersten die onderscheid maakten tussen cultuur en natuur. Cultuur is dat wat gevormd is onder invloed van de mens. Natuur, zo zeiden zij, is dat wat vanzelf gekomen is. Bij deze definitie hebben de personen gelijk die zeggen dat Brabant geen natuur meer heeft.

De definitie van natuur is onder invloed van de botanicus Victor Westhoff rond de jaren ’50 langzaam veranderd. Natuur moest toen ongerept zijn, zonder inmenging van de mens. Maar de natuurgebieden die we wilden beschermen, holden juist in kwaliteit achteruit. Het landschap veranderde, unieke plant- en diersoorten verdwenen. Westhoff kwam toen met het begrip ‘half-natuurlijk landschap’: de mens heeft invloed, maar de soorten vestigen zich spontaan. Daarentegen bepaalt bij een cultuurlandschap de mens welke planten er groeien of dieren er leven.

Wat is dus volgens mij de definitie van natuur? Het is een landschap of gebied, al dan niet beïnvloedt door de mens, maar waar planten en dieren zich op eigen kracht vestigen. Maar: deze natuur heeft onderhoud nodig. Doen we niks, dan wordt Brabant een stuk eentoniger dan nu. Met veel minder verschillende planten en dieren. Mijn werk als boswachter is het onderhouden (beheren) van die natuur. Zodat wij allemaal kunnen genieten van de enorme biodiversiteit die onze Brabantse landschappen rijk is.

Biodiversiteit is namelijk niet alleen belangrijk om van te genieten. Maar het is noodzakelijk om de processen die het leven op aarde mogelijk maken, te waarborgen. Een ecosysteem vervult zo een hoop diensten voor ons mensen, die onzichtbaar zijn zolang ze goed blijven werken. Wat dacht je van het zuiveren van water en lucht? Of het in stand houden van de vruchtbaarheid van de bodem? Of bijvoorbeeld het bestuiven van gewassen en het in de hand houden van plagen?

Dus stelt iemand binnenkort aan jou de vraag ‘er is toch helemaal geen natuur meer in Brabant?’ dan weet je vanaf nu hoe je kunt antwoorden.

Zonder beheer zou de Brabantse heide dichtgroeien met bomen (foto: Marleen Annema)