Stekelharig kransblad. Dat is de zeer zeldzame soort uit de kranswiergemeenschap die is gevonden in het gebied Langstraat. Ecoloog Hans Backx glundert. “We zullen heel hard moeten werken om dit te behouden. Maar ik word hier heel blij van.”

Afbeelding 1: Hans Backx laat een van de gevonden kranswieren zien.

Natuurherstel

Het gebied Langstraat ligt tussen Waalwijk en Waspik en is een Natura 2000-gebied. Het is een oer-Hollands slagenlandschap. Met langgerekte percelen grasland met sloten en elzen. Een erfenis van de veenontginning in de middeleeuwen. Hans pakt er een kaartje bij uit 1850 (zie afbeelding 2). “Hier is dat duidelijk op te zien: langs de eendenkooi liggen lange sloten.” Zo’n 250 jaar later zijn die sloten nauwelijks meer te zien (zie afbeelding 3). En daarmee zijn ook veel oorspronkelijke planten- en diersoorten verdwenen. “Dat is de reden dat we hier met natuurherstel zijn begonnen. We hebben voedselrijke toplagen verwijderd en waterlopen hersteld. Het gebied wordt daarmee weer een beetje meer een veengebied. Met opkomend kwelwater; helder maar voedselarm grondwater waar veel bijzondere soorten van profiteren.”

Afbeelding 2: omgeving eendenkooi ca. 1850

Afbeelding 3: omgeving eendenkooi in 2003

Pioniers

Zoals de kranswieren. “Ecologen noemen dat successie: soorten volgen zich in vaste volgorde op. Een gebied met open water, veel zonlicht, een zandige bodem en weinig concurrentie is de perfecte plek voor kranswieren. Zij zijn de pioniers zeg maar.”

De kranswieren verspreiden zich vrij gemakkelijk. Sporen waaien met de wind mee, soms hele einden. Hans legt uit hoe ze de kranswieren vinden. “Wij checken na het uitvoeren van herstelmaatregelen regelmatig de natuur. Hoe gaat het? Hebben de maatregelen effect? We waren heel blij toen we de kranswieren in het water ontdekten.”

Zeldzame soorten

Ontdekken is een ding, determineren om welke soorten het gaat, is iets anders. “Het is extreem moeilijk om te zien om welke soorten het gaat. Er is eigenlijk maar één expert in Nederland die dat kan. We hebben de kranswieren in potjes naar hem opgestuurd. Hij bekijkt de diverse monsters en stuurt een overzicht met soorten terug. Daarin zagen we dat we te maken hadden met 6 verschillende soorten. Twee zijn zeer zeldzaam: het stekelharig kransblad en puntdragend glanswier.” Hoe weinig deze soorten in Nederland voorkomen, is goed te zien op de website www.verspreidingsatlas.nl. Zo komt het puntdragend glanswier (variant gracillima) maar op 12 plaatsen voor. Uniek dat hij in Langstraat groeit.

Afbeelding 4: de website Verspreidingsatlas laat goed zien hoe zeldzaam deze soort is

Hans laat een vrij recente kaart zien van het gebied. “We zijn op de goede weg om de natuur hier weer terug te brengen tot haar oorspronkelijke staat. Maar het is hard werken. Voedingsstoffen maken het water rijker dan het moet zijn. Wij moeten ervoor zorgen dat de sloten open blijven en dat het gebied nat blijft. Ook moeten we de graslanden maaien en het maaisel afvoeren. Zo blijft de grond voedselarm en dat is goed voor unieke planten en dieren. Ik vind het prachtig om te zien dat onze maatregelen succes hebben. Als we haar een handje helpen, is de natuur in staat om te herstellen.”

Afbeelding 5: omgeving eendenkooi in 2022