Het zal velen niet ontgaan zijn, dat er eind april een grote brand woedde in de Deurnsche Peel. Van de ongeveer 1200 hectare die het gebied groot is, is er 710 hectare in vlammen opgegaan. Het was de grootste brand in een natuurgebied in Nederland in 40 jaar tijd. Maar hoe gaat het nu met de natuur? Kan deze nog wel herstellen na zo’n heftige brand? Ik wil graag met jullie delen hoe ik de week van de brand heb ervaren, en laten zien hoe het ervoor staat met de planten en dieren in de Deurnsche Peel, twee weken na de brand.

Maandag middag kreeg ik een telefoontje van een collega: er is brand in de Deurnsche Peel. Ik had zelf nog niet eerder een brand meegemaakt, dus was vooral erg nieuwsgierig. Een tijdje terug blikte ik met tv programma Binnenstebuiten nog terug op eerdere branden in de Peelvenen, om te bekijken hoe de natuur zich hersteld na zo’n brand (bekijk hier de uitzending). Wie had verwacht dat dit onderwerp zo snel weer actueel zou worden… Eenmaal aangekomen in het gebied sloeg de angst toe, dit was niet zomaar een brand. Het vuur verspreide zich snel door de wind. De heftige rookwolken en metershoge vlammen gaven me een gevoel van onmacht tegenover dit natuurgeweld.

Smeulend veen

Na 5 dagen en 4 nachten van intensieve brandbestrijding door de brandweer en defensie, is het gelukkig weer een stuk rustiger in het natuurgebied. Her en der smeult het veen nog wat na, en de verwachting is ook dat dit nog een tijdje kan duren. Veen is zeer brandbaar, en houdt goed warmte vast. Een brand in veengebieden is daarom erg verraderlijk, omdat het zelfs na weken weer opnieuw op kan laaien. Nadat de brandweer is vertrokken uit het gebied, zijn wij als Staatsbosbeheer weer aan zet. We voeren regelmatig controles uit langs de door de brandweer gemaakte stoplijnen, en zetten wanneer nodig loonwerkers in met tankwagens aan de rand van het gebied. Ook is het nu tijd voor de boswachters en ecologen de balans op te maken na de brand.

Hoe is het nu met de natuur?

Vorige week bracht ik samen met collega’s Jap en Piet een bezoek aan het gebied. Het is nu nog lastig om, zo kort na de brand, al te bepalen wat de impact is geweest op de kwetsbare hoogveennatuur. Wel kunnen we vast voorzichtig stellen dat de brand op de meeste plekken vooral aan de oppervlakte heeft gebrand, dus geen diepe lagen veen heeft weggebrand. Dat is gunstig voor de kleine dieren en insecten, die schuil hebben gezocht in de grote pollen van het pijpenstro of in de veenruggen.

Tijdens de inventarisatie zag ik al verschillende heikikkers, libellen en spinnen. Ik verwacht dat de meeste grotere dieren op tijd hebben kunnen vluchten voor de brand. Gelukkig zijn er alweer reeën, vossen en dassen gezien in het afgebrande gebied. En dan heb ik het nog niet over de vogels gehad! Bijna alsof er niks gebeurd is fluiten de fitis, tjiftjaf, boompiepers en gekraagde roodstaart vanuit de nog groene boomtoppen. Ik hoorde zelfs een wielewaal zingen. Een bijna onwerkelijk gezicht: de natuur die zich weer aan het herpakken is steekt vreemd af tegen het verkoolde landschap.

Green flush

Ook al vind ik het zwart verkoolde landschap er een beetje troosteloos uit zien, het gebied kleurt nu op verschillende plaatsen alweer groen. Het pijpenstrootje en de adelaarsvaren schieten volop de grond uit, tussen de verkoolde pollen en afgebrande veenruggen in. Deze dominante soorten zijn niet zo in overvloede gewenst in het hoogveenlandschap, omdat ze kwetsbare en specifieke hoogveensoorten zoals heide verdringen. Het zijn ook juist deze soorten die van de brand profiteren vanwege de grote mate aan vrijgekomen voedingsstoffen in de as (dit wordt ook wel een ‘green flush’ genoemd). Gelukkig zag ik ook al wel dat sommige natte stukken, waar volop onder andere veenmos en veenpluis groeit, nauwelijks aangetast lijken. Zelfs waar het veenmos aan de topjes verbrand is, is de onderkant nog vochtig en groen. Dat stemt me optimistisch!

Balans tussen natuurherstel en veiligheid

Ik ben erg geschrokken van deze brand, en begrijp heel goed dat de schrik er bij de omwonenden ook flink in zit. De Peel heeft vaker in brand gestaan, daar kijkt bijna niemand nog van op. Maar nog nooit eerder leek het vuur zo oncontroleerbaar. Voor mij en mijn collega’s, maar ook voor alle andere betrokkenen en natuurliefhebbers uit de omgeving, is het verschrikkelijk wat er is gebeurd. Het stemt me dankbaar dat er zo hard is gewerkt door velen om de brand onder controle te krijgen. Ook de lieve gebaren uit de omgeving in de vorm van tekeningen en zelfgemaakte cake voor de brandweer lieten zien dat iedereen ontzettend meeleefde.

Gelukkig zien we dat de natuur veerkrachtig is, en zich niet zomaar een kopje kleiner laat maken. Het is nu afwachten hoe de natuur zich gaat herstellen. De komende tijd zullen we gebruiken om samen met andere partijen te evalueren en vooruit te kijken. Voorop staat dat we een balans zullen moeten vinden tussen natuurherstel aan de ene kant, en veiligheid voor de omgeving aan de andere kant.

Ik zal jullie via dit blog, maar ook via twitter en instagram op de hoogte houden van de ontwikkelingen na de brand!