Steenmeel uitstrooien met helikopter (foto Andy Liebrand)

Twee minuten, en de helikopter hangt weer boven het depot. Snel gooit de loader een bak steenmeel in de strooier en hup weer de lucht in. Vlug een ronde over de heide, de strooier leegstrooien en terwijl de steenmeelwolk neerdaalt weer terug naar het depot. Zo gaat het twee dagen achtereen, je kunt de klok er bijna op gelijk zetten. Indrukwekkend! En al helemaal als je bovenop de uitkijktoren staat op de Hooge Heide in Afferden en je de piloot zowat in de ogen kunt kijken.

Als boswachter heb je dan een streepje voor en mag je van dichter bij toekijken als de piloot zijn vliegkunsten vertoont. Op 3 en 4 oktober is boven de Zwarte heide, ’t Quin, de Hooge Heide en de Cokse Heide met een helikopter steenmeel en kalk uitgestrooid.

Overdaad en uitspoeling

Helaas gaat het niet zo goed met deze heideterreinen, omdat er teveel stikstof uit de lucht neerdaalt. Dit leidt tot overdaad aan voedingsstoffen (vermesting) en verzuring in de bodem. Deze overdaad leidt tot dominantie van slechts enkele, hoog opgroeiende soorten zoals braam, pijpenstrootje en berken. Dit gaat ten koste van de gewenste, vaak minder algemene plantensoorten zoals valkruid, kruipbrem en vleugeltjesbloem. Verzuring leidt tot uitspoeling van belangrijke stoffen voor planten (o.a. de mineralen calcium, kalium en magnesium), waardoor planten hier een tekort aan krijgen. Daarnaast komen door verzuring giftige stoffen voor planten vrij, zoals aluminium en ammonium. Al deze processen samen leiden tot een soortenarme vegetatie. Hierdoor worden de insecten minder vitaal en overleven het in het ergste geval niet. Dit werkt door in de hele keten denk hierbij aan reptielen en vogels die leven van deze insecten.

Mineralen terugbrengen

In gebieden met droge zandgronden, waaronder bovengenoemde heidevelden vallen, worden de uitgespoelde stoffen niet meer aangevuld en zijn deze definitief weg.  Er treedt ook geen natuurlijk herstel meer op. Hierdoor kunnen planten niet meer over deze belangrijke voedingsstoffen beschikken. Als dit zich voordoet kan overwogen worden om de genoemde mineralen terug te brengen door eenmalig steenmeel te strooien. Zo is het hier ook gebeurd. Het steenmeel is afkomstig van vulkaangesteente uit Noorwegen. Het is een restproduct dat bij het zagen van deze natuursteen vrijkomt. In het steenmeel komen deze uitgespoelde mineralen voor. Na uitstrooiing in de natuur komen de mineralen door verwering heel langzaam vrij. Zo worden de mineralentekorten aangevuld en wordt de bodem minder zuur.

Herstel bodem- en plantenleven

Een eenmalige steenmeel gift zou zo’n 15-20 jaar effectief moeten zijn. De verwachting is dat hierdoor het bodem- en plantenleven zich herstellen en de biodiversiteit weer toeneemt. De effecten van steenmeel worden nog wel nauwlettend gevolgd omdat het een nieuwe maatregel is in natuurgebieden en we de effecten nog niet goed kennen.

Meer weten?

Het lijkt zo’n mooie oplossing: steenmeel strooien in natuurgebieden die te lijden hebben onder een teveel aan stikstof. Want steenmeel kan de bodem weer een deel van de broodnodige mineralen geven, die door verzuring door stikstof zijn verdwenen. Toch past Staatsbosbeheer deze maatregel slechts op enkele plekken toe. Hoe zit dat?

Lees het hier: 5 vragen over steenmeel