Dronebeelden gemaakt door de brandweer

Woensdagochtend 31 augustus om 6:30 zagen oplettende vogelaars aan de rand van de Mariapeel rookpluimen uit het gebied komen. De brandweer werd ingeseind en was snel ter plaatse. Niet veel later waren er tientallen hulpverleners van brandweer, politie, defensie en de veiligheidsregio druk in de weer om de brand zo snel mogelijk te blussen. Nu, precies vier weken later, herinneren de zwartgeblakerde bodem, de omgevallen bomen en brandweerslangen ons nog aan de brand. Tegelijkertijd toont de natuur zich ook veerkrachtig. Ik zie veel sporen van reeën, de vogels laten van zich horen en het gras is flink gegroeid in een korte tijd. In dit blog praat ik je bij over de brand, de huidige toegankelijkheid van het gebied, maar ook vooral over hoe het nu verder gaat met de natuur.

Snel ter plaatse

Met de grote brand van 2020 nog vers in mijn geheugen snelde ik om 8:00 naar de Mariapeel toe, angstig voor wat ik daar zou aantreffen. De geur van de brand en het zicht op de grote rookpluimen brachten meteen allemaal herinneringen terug van twee jaar geleden. Ik weet nog dat ik toen, maar ook zeker nu, onder de indruk was van hoe snel de hulpdiensten ter plaatse waren en samenwerkten. Er is geblust met brandweerwagens, door de handcrew uit Overijssel, met helikopters van defensie en door aannemers met tankwagens. Dankzij de inzet van al deze verschillende middelen kon het vuur uiteindelijk de kop ingedrukt worden, en opgevangen worden op de tactisch aangelegde stoplijnen. Een stoplijn is een grens waar het vuur niet over heen mag. Dat kan een strook natuur zijn die extra nat wordt gemaakt.

Voor het verloop van de brand op de eerste dag vind je hier een chronologisch overzicht.

Vlammen weg, maar nog wel nablussen

Uiteindelijk is de brandweer ruim vijf dagen dag en nacht aanwezig geweest om het vuur onder controle te krijgen. Op maandag 5 september gaf de brandweer het sein brandmeester. Daarna is Staatsbosbeheer nog ruim anderhalve week samen met aannemers aan het werk geweest om na te blussen. Gelukkig hielp de regen ook mee om de hitte uit de bodem te krijgen. Op donderdag 15 september is ook het nablussen gestopt, en konden we concluderen dat het vuur echt uit was!

Een brandende bodem

Een Peelbrand is verraderlijk omdat niet alleen de bomen en planten brandstof voor het vuur zijn, maar ook de veenbodem kan gaan branden. Vroeger werd het hoogveen immers afgegraven om in gedroogde vorm op te stoken in de kachel: turf. Het veen in de bodem is op sommige plekken inmiddels ernstig verdroogd, waardoor het extra brandbaar is en vervelend lang na kan smeulen.

De brand woedde aan de oostzijde van de Mariapeel, in een deel waar nog veel oude turfputten en Peelbanen te vinden zijn. De turf werd over de Peelbanen (niet afgegraven veen dat dienst deed als pad) uit het gebied gehaald. Dit deel van de Mariapeel is erg waardevol vanwege de planten en dieren die daar voorkomen, maar dus ook vanuit cultuurhistorisch oogpunt. Op de hoogtekaart is het reliëf van de putjes en Peelbanen nog goed te zien.

Vooral de Peelbanen zijn extra kwetsbaar tijdens een brand, omdat deze hoger (dus droger) in het landschap liggen. Ook nadat de vlammen verdwenen zijn, kan het in de veenbodem soms nog wel een paar honderd graden warm zijn! Daarom is zorgvuldig nablussen van groot belang, om te zorgen dat er niet opnieuw vuur kan oplaaien.

Herstel na de brand

Inmiddels heeft het gelukkig aardig wat geregend. De natuur toont zich veerkrachtig. Het pijpenstro groeit weer volop, iets waar we eigenlijk niet zo blij mee zijn. Ik schreef al eerder over de zogenaamde ‘green flush’ na een brand. Het frisse groen steekt heftig af in het zwarte landschap. De boswachters zijn begonnen met de inventarisaties, om te bepalen hoe groot de schade aan de natuur is. Aan de hand van deze bevindingen wordt bepaald welke maatregelen worden ingezet om de natuur te helpen in het herstel na de brand. Boswachter ecologie Rick: “Het is echt schrikken hoeveel veen er op sommige plekken is weggebrand, vooral de Peelbanen hebben het ernstig te verduren gehad. Gelukkig zie ik ook nog een aantal goed vochtige plekken met onder ander veenmos en veenpluis. Dat biedt hopelijk voldoende aanknopingspunten voor herstel”.

Een van de eerste maatregelen is nu om de dode bomen weg te halen uit het puttencomplex. Vrijwel alle bomen hebben de brand niet overleefd, zijn omgevallen, hebben bruine bladeren en een zwartgeblakerde bast. Ook de nog levende bomen bovenop de Peelbanen halen we weg, omdat de wortels van de bomen diepe gangen maken in het veen. Tijdens een brand komt er extra zuurstof door deze gangen, waardoor het veen lang blijft doorsmeulen en er uiteindelijk grote gaten in de banen ontstaan. Ook door de brand verbrande bomen zijn onstabiel en trekken zo flinke gaten uit de Peelbanen.

Later herstellen we ook onder andere de rasters, zodat er weer vee kan grazen om het snel opkomende pijpenstro de kop in te drukken. Verdere maatregelen bepalen we na de inventarisaties.

Toegankelijkheid

Het grootste deel van de Mariapeel is weer gewoon toegankelijk voor bezoekers. Het deel waar de brand heeft gewoed is nog wel afgesloten, in verband met de inventarisaties en de bijbehorende werkzaamheden. Dit staat ter plekke ook aangegeven. Hou er ook rekening mee dat de paden deels in slechtere toestand verkeren en modderiger zijn dan je wellicht gewend bent. Dat komt door de brandblusvoertuigen die tijdens de brand via de paden door het gebied reden. De paden herstellen we zodra het weer daar geschikt voor is.