Foto: Martijn Tiemans. Genenbank.

Half november vierde Nederland de Nationale Boomfeestdag. Dit was ook gelijk de start van het plantseizoen. Maar waar komen de bomen die wij Staatsbosbeheerders planten eigenlijk vandaan? Vorige maand bracht ons team een bezoek aan dé afdeling binnen onze organisatie die heel Staatsbosbeheer, maar ook andere natuurorganisaties, kwekers en particuliere boseigenaren, van bomen voorziet. Dat was een interessante dag, waar ik jullie graag meer over vertel!

De genenbank van Staatsbosbeheer

Op een druilerige novemberdag zijn we met ons team naar Dronten vertrokken. We wilden eens met eigen ogen zien waar de jonge bomen die we elk jaar geleverd krijgen vandaan kwamen.
De afdeling Zaad en Plantsoen zorgt al ruim honderd jaar voor hoogwaardig plantmateriaal voor Staatsbosbeheer. Ruim twintig jaar oogsten ze zaden van autochtone bomen en struiken in een eigen genenbank. Deze genenbank ligt midden in de bossen van Dronten. Door deze genenbank krijgen de oorspronkelijke autochtone bomen en struiken een plek in onze natuurgebieden.

Wat zijn autochtone bomen en struiken?

Planten en bomen die zich na de laatste ijstijd in een gebied hebben gevestigd noemen we inheems. Een boom kan naast inheems ook nog autochtoon zijn. Je mag een boom autochtoon noemen als deze zich generaties lang genetisch heeft aangepast aan de omstandigheden van dat gebied en er nog steeds leeft. Een mooi voorbeeld is de zomereik. Na de laatste ijstijd heeft deze boom zich over Europa verspreid. Maar in elk gebied heeft de zomereik zich anders ontwikkeld. Daardoor bestaat er nu een Noord-Europese tak, een Zuid-Europese tak en een Balkan-tak. Al deze eiken zijn inheems, maar ze zijn niet allemaal autochtoon. De voor ons inheems-autochtone zomereik heeft zich aangepast aan ons klimaat. Een Amerikaanse eik is niet inheems, maar uitheems. En dus ook niet autochtoon.

Waarom autochtone soorten belangrijk zijn

We vinden het belangrijk dat we juist die autochtone bomen en struiken in onze gebieden planten. Deze soorten hebben zich het best aangepast aan de omstandigheden. Hierdoor zijn ze minder vatbaar voor ziekten en leven ze langer. Daarnaast kunnen uitheemse bomen en struiken een andere groei- en bloeitijd hebben dan inheemse soorten en hierdoor het ecosysteem verstoren. De insecten die in Nederland leven zijn ingesteld op de ‘Nederlandse’ bloeiperiode. Als we hier struiksoorten uit zuidelijke regio’s planten die eerder bloeien, en een vlinder zich volgens de Nederlandse bloeikalender nog niet heeft voortgeplant, dan is er op het moment dat de eieren uitkomen te weinig voedsel voor het nageslacht. Met als gevolg dat deze vlindersoort uit ons land verdwijnt.

Genenbank en relictpopulaties

Samen met specialisten hebben we aan de hand van oude kaarten en informatie ‘relictpopulaties’ opgespoord. Een relictpopulatie is een overblijvende soort die vroeger waarschijnlijk veel meer aanwezig was maar nu versnipperd voorkomen in een gebied. Deze populaties hebben grote veranderingen in het milieu overleefd. We hebben materiaal van deze bomen en struiken verzameld en samengebracht in een genenbank. Hier kunnen we deze soorten behouden, maar ook mee kweken zodat we die autochtone bomen en struiken in het Nederlandse landschap kunnen behouden. Het zaad van deze bomen en struiken wordt opgevangen, verwerkt en wordt daarna door kwekers weer opgekweekt tot het bosplantsoen wat wij planten.

Inheems-autochtone bomen en struiken in Westerwolde

Ook in Westerwolde gaan we deze winter bomen en struiken planten. Dat gebeurt op verschillende locaties. We gaan planten in Boerendiep (bij Stadskanaal), in de bossen van Ter Apel en nog wat struiken in de omgeving van Sellingen en Ter Wupping.

Dus als jullie ons komende winter bomen en struiken zien planten, dan weten jullie nu waar deze bomen en struiken vandaan komen!

Wil je meer weten over onze genenbank?

Je vindt hem in boswachterij Roggebotzand in Flevoland. Daar ligt een wandelroute die door de genenbank loopt en waar je nog meer kan lezen over dit bijzondere stuk erfgoed. En op onze website vind je ook meer informatie.

Boswachter Jelka