“hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu” is een van de oudst bekende zinnen in het Nederlands. We zouden kunnen concluderen dat er ook in 1075 al met veel interesse en waardering naar vogels werd gekeken en naar hun gedrag.

Toegegeven: ondanks de interesse en waardering was er betrekkelijk weinig kennis over vogels en hun gedrag. Het viel natuurlijk wel op dat sommige vogels er ’s zomers wel waren en ’s winters niet. Maar men ging er van uit dat die vogels zich in muurspleten verstopten of onder water in de modder kropen om te overwinteren. Dat veel vogels elk jaar duizenden kilometers zuidwaarts trekken om te overwinteren om het volgend voorjaar weer terug te keren leek blijkbaar onwaarschijnlijker.

Vogelonderzoek

En nog steeds is er veel onbekend over de vogeltrek, al weten we een stuk meer dan duizend jaar geleden. Sinds ruim honderd jaar worden vogels overal in Europa vogels gevangen en van een metalen ringetje voorzien met daarop een unieke cijfer/lettercombinatie en de naam van het vogeltrekstation van het betreffende land. Wanneer de geringde vogel dan later ergens dood wordt teruggevonden of opnieuw gevangen, wordt de code doorgegeven aan het trekstation. Op deze manier is veel bekend geworden over waar vogels naartoe trekken en waarlangs. Vogels worden ook individueel gevolgd door ze naast een metalen ring ook een kleurring te geven met een code die van afstand is af te lezen. Ook worden vogels voorzien van een zogenoemde datalogger, die precies bijhoudt waar de vogel is geweest. Om de verzamelde gegevens van de datalogger af te kunnen lezen moet de vogel wel terug worden gevangen. Bij zenderonderzoek hoeft dat niet maar de zeer kleine zendertjes, meestal met een zonnepaneeltje om de batterijen bij te laden, zijn wel erg duur. Al deze onderzoeksmethodes geven veel inzicht in het leven van (trek-)vogels maar die inzichten roepen ook weer nieuwe vragen op. Er is dus voorlopig nog wel werk voor vogelecologen.

Vogelaars

Naast wetenschappers is er een grote groep ‘vogelaars’; mensen die in hun vrije tijd er op uit gaan om naar vogels te kijken. Altijd zijn ze voorzien van een goede verrekijker en vaak ook een telescoop. Vogelaars zijn in verschillende categorieën in te delen. Er zijn er die eenvoudig naar vogels kijken tijdens een wandeling of vanuit een vogelkijkhut en genieten van wat er zo toevallig langs vliegt. Anderen houden jaarlijks, soms immense, afstreeplijsten bij met vogels die ze gezien móeten hebben. Dan zijn er nog de ‘bijzonder soorten-jagers’, die soms tientallen kilometers rijden als ergens een zeldzame soort is gemeld. Met name in de laatste twee categorieën zijn ook steeds meer vogelfotografen, te herkennen aan de camera et enórme telelens. Al weten sommigen zich niet altijd te gedragen in hun ijver om het perfecte vogelplaatje te schieten, en er zelfs verstoring van deze of andere vogels voor over hebben, de meeste vogelaars gaan met respect om met de natuur.  Tot welke groep iemand zichzelf rekent doet er niet zoveel toe: het gaat erom dat veel mensen oog hebben voor vogels en er van genieten.

Vogelparadijs

Om vogels te zien hoef je niet naar een natuurgebied, ze zitten overal: in de stad, in het dorp, in de landerijen, vogels voelen zich blijkbaar thuis in menselijke omgeving en weten zich daar goed aan te passen. Maar dat geldt lang niet voor alle vogels. Voor een houtduif, een knobbelzwaan of een koolmees hoeven we geen natuurgebieden in de benen te houden maar voor een wielewaal, een nachtegaal, een zeearend, kleine zwaan of brilduiker wel. Die soorten redden het niet in cultuurland. Voor zulke vogels zijn natuurgebieden zoals het Lauwersmeer van cruciaal belang. Daarom zijn er ook zoveel te zien in dit vogelparadijs op vroegere zeebodem en daarom weten vogelaars uit heel Europa dit gebied ook te vinden. Vanaf de wandelpaden, de uitkijktorens en -heuvels en vanuit de vogelkijkhutten zijn de vogels uitstekend waar te nemen, zeker voor de kenner.

Vogelfestival

Zondag 10 juli is er weer het vogelfestival bij activiteitencentrum Lauwersnest. Dat is een aanrader voor de kenner, die er optiek en vogelliteratuur kan vinden, voor de leek, die kan leren en genieten en voor kinderen, de boswachters en vogelonderzoekers van de toekomst!

https://www.np-lauwersmeer.nl/activiteiten/vogelfestival/

https://www.staatsbosbeheer.nl/uit-in-de-natuur/vogelfestival-kom-uit-je-nest-lauwersmeer

boswachter Jaap Kloosterhuis