Ruim 17 jaar nadat ik boswachter bij Staatsbosbeheer Groningen werd, kijk ik terug op dit avontuur. Ik had het voor geen goud willen missen, maar het is tijd voor iets nieuws en per 1 april hang ik mijn boswachtersjas aan de wilgen. Het einde van een tijdperk én een manier van leven voor mij. Graag neem ik de geïnteresseerde lezer met dit blog mee in het leven van een boswachter publiek in de beheereenheid Duurswold & Oldambt.

Bureauwachter

Als je een kind of willekeurige volwassene vraagt wat een boswachter doet, krijg je steevast het antwoord: “in het bos rondlopen met de hond, vogeltjes tellen, bomen bestuderen en zorgen dat de natuur het goed heeft.” Hoe je dat laatste dan precies moet doen, wordt nooit helemaal duidelijk…

De term “boswachter” omschrijft overigens ook de boswachters ecologie en beheer, maar aangezien ik altijd boswachter publiek was noem ik dit in dit blog gewoon “boswachter” en laat ik het werk van de anderen graag aan hen over.

Als boswachter besteedde ik mijn meeste tijd aan externe overleggen, voorlichting geven, visie ontwikkelen voor nieuwe of bestaande natuurgebieden en in conclaaf gaan met mijn collega boswachters. Bijvoorbeeld met de boswachter beheer over gevaarlijke bomen die na een storm over het fietspad in het Huisweersterbos hangen, of een nieuwe picknicktafel die we aan het Dannemeer willen plaatsen. Of met de boswachter ecologie over een nieuwe wandelroute in de Heemtuin en natuurpark Tussen de Venen en wat de consequenties zijn voor flora en fauna als we het pad iets oostelijker of juist westelijker zouden laten lopen.

Gelukkig is er ook tijd om in de gebieden te lopen of fietsen en met de mensen zelf ter plekke te praten. Om met eigen ogen de situatie te zien moet je actief tijd maken. Dit is ontzettend belangrijk, maar helaas wel iets dat als eerste afvalt als het druk is. Feitelijk is een boswachter dus meestal meer een bureauwachter en is een goede samenwerking binnen en buiten het team de sleutel tot succes voor de beheereenheid.

Balans

Een van de meest uitdagende (en voor mij leukste) taken van een boswachter is balanceren. Goed luisteren naar ogenschijnlijk tegengestelde belangen en op eigen wijze het gesprek op gang brengen om tot een resultaat te komen dat voor iedereen goed werkt. Hier geniet ik van en de voorbeelden zijn eindeloos … denk bijvoorbeeld aan een natuurgebied als het Adriaan Tripbos te Sappemeer dat gedeeld wordt door wandelaars en fietsers, ruiters, mountainbikers, hondenuitlaters, evenementorganisatoren, geocachers, zelfs boogschutters. En dan willen we het ook graag nog onderhouden en beheren, de heide een handje helpen, de schrale grond voedselarm houden en natuurlijk de rust bewaren, enzovoort. Oh ja … naast al onze goedbedoelde menselijke bemoeienis heeft de natuur ook nog een eigen intrinsieke waarde.

Alleen al in het “Tripsbos” hebben we de laatste paar jaren een nieuwe parkeerplaats aangelegd, nieuwe zitbankjes geplaatst, de bebording hernieuwd, filmpjes opgenomen voor media-doeleinden, een natuurwerkdag met veel vrijwilligers georganiseerd, een mudrun evenement mogelijk gemaakt en zo kan ik nog wel even doorgaan. Dat het meestal lukt geeft enorm veel energie en gelukkig zijn de tegengestelde belangen inderdaad meestal alleen ogenschijnlijk, maar daarvoor moeten alle partijen wel eerst tot elkaar komen en bereid zijn te luisteren en samen te werken.

Educatie, Voorlichting en Bereikbaarheid

Met educatie bedoelen we binnen Staatsbosbeheer eigenlijk voorlichting geven aan kinderen. Ik heb dit altijd als vrij intens ervaren: de ene keer is er een grote groep geïnteresseerde kinderen die je onder de vleugel neemt op een excursie door ‘t Roegwold … de andere keer voel je je meer een 1-persoons BSO en leer je tot 10 te tellen. Ik ben heel trots dat we voor educatie een vrijwilligersgroep op hebben kunnen zetten die jarenlang een fantastische bijdrage heeft geleverd aan de natuurbeleving van kinderen. Het beleven van en leren over de natuur helpt haar meer te waarderen en kweekt ook een verantwoordelijkheidsgevoel en respect, naast het leren genieten van het buiten.

Voorlichting geven doen we natuurlijk ook in vele andere vormen en is een relatief groot deel van ons takenpakket. Denk hierbij aan een lezing geven voor een dorpsraad, mensen te woord staan die zorgen hebben over de zoutwinning bij Winschoten, het dunnen van een bos of het kappen van bomen vanwege essentaksterfte.

Zeker ook in de media heeft de boswachter publiek een prominente rol als het gezicht van Staatsbosbeheer en is het eerste aanspreekpunt. We doen dit natuurlijk graag en mensen te woord staan, social media bijhouden of zaterdagmorgen op de radio bij Noord & Ommeland een thema bespreken heb ik altijd veel energie uitgehaald. De keerzijde is dat het ook wel eens minder leuk is als je zondagavond gebeld wordt door een bezorgde inwoner die al twee dagen geen spreeuwen in Woudbloem gezien heeft,  of een assertieve journalist die een verhaal wil schrijven over waarom Staatsbosbeheer meewerkt aan het vernietigen van bossen. Mensen te woord staan hoort nou eenmaal bij het werk, ook als een wandelaar wil weten waar een bakje koffie te halen is langs de route.

Handhaving

BOA’s volgen een aparte (jaarlijkse) opleiding en binnen Staatsbosbeheer Groningen zijn er enkele actief. Het is een aparte roeping en persoonlijk niet mijn ding. Iedere boswachter, jong of oud, man of vrouw, komt echter wel in situaties waar handhaving gevraagd wordt. Vaak voel je wel aan welke aanpak nodig is en moet je even door de zure appel heen bijten om het juiste te doen. Voordat ik dan iemand aansprak laadde ik mezelf wel eens op, alvorens er op af te gaan. Ik herinner me een situatie waarin twee quads bij Woudbloem door ‘t Roegwold crosten waar dat natuurlijk niet was toegestaan. Vol moed reed ik er in mijn jeep (eigenlijk een Renault Captur) met mijn trouwe boswachtershond (een dodelijk lieve Friese Stabij) op af om de boosdoeners in de kraag te vatten … eenmaal aangekomen vond ik de schavuiten en toen ze hun helm afdeden op mijn bevel smolt ik een klein beetje … twee jongetjes van een jaar of 12 die me plechtig beloofden het nooit meer te doen.

Het verloopt niet altijd zo soepel, maar mijn ervaring is dat de meeste mensen van goede wil zijn, eventueel fout gedrag inzien en dan hopelijk niet in herhaling treden. Uitzonderingen zijn er natuurlijk altijd, maar ik wil geloven in het goede van de mens.

Vrijwilligers

Ik denk dat ik je er van overtuigd heb dat er ontzettend veel werk te verzetten is binnen het beroep van boswachter. En dat geeft niet … mensen enthousiasmeren voor het vele schoon dat buiten te bieden heeft … de natuur is het meer dan waard! Veel werk … té veel werk voor de boswachters alleen. Hoe we het dan toch klaarspelen? Staatsbosbeheer leunt erg op haar vrijwilligers.

Zelf heb ik denk ik enkele honderden vrijwilligers begeleid door de jaren heen. Van groepen, in de tientallen op de jaarlijkse natuurwerkdag, tot individuele vrijwilligers die decennia trouw hand en span diensten uitvoeren. Zo’n natuurwerkdag vereist coördinatie (gereedschap, soep, vuilniszakken, koffie en thee, enz.) en drive en ik ben o.a. de Lions Skiramere Slochteren heel dankbaar voor hun tomeloze en betrouwbare inzet … wat hebben we als groep een hoop werk verzet! Maar ook de eindeloos trouwe individuen zoals Jannie … zóveel van onze regelgevende borden schoongemaakt en nog steeds hebben de vogels er schijt aan en dan kwam daar de afgelopen jaren ook nog corona-wantrouw-vandalisme bij.

Zonder het spreekwoordelijke bloed, zweet en tranen, maar ook zeker de blijheid van alle vrijwilligers, zou Staatsbosbeheer snel vleugellam raken en haar werk niet zo goed kunnen doen als dat ze het nu doet. Ik pink een traantje weg van dankbaarheid aan jullie allen!

Basistaken

Voorgaande is nog geen 10% van wat ik binnen het boswachterswerk meegemaakt heb, maar het geeft mogelijk een inkijk in het leven van een boswachter. Het is geen toeval dat ik basistaken als laatste noem in mijn memoires … zoals ik in een boswachtersblog halverwege de corona pandemie al schreef, kom je daar soms weinig aan toe doordat er zoveel reactieve, korte termijn actie gevraagd wordt. Het voelt dan niet altijd goed om in een gebied rond te lopen en de bebording te controleren, een van de vele administratieve systemen bij te werken of nieuwe wandelroutes uit te zetten en te uploaden … maar het is het zó waard en geeft veel voldoening als het dan wél gebeurd! Als voorbeeld ben ik bijzonder blij en trots dat alle routes in ’t Roegwold en Heemtuin en Tussen de Venen nu online te vinden zijn voor iedereen. Het komt wederom neer op balanceren.

Bedankt!

En hiermee zit mijn taak er op. Ik wil iedereen bedanken voor de goede tijd en wie weet tot in een volgend leven. Als er iets is dat ik iedereen mee wil geven, is het dit: ga naar buiten en laat je ieder seizoen verrassen door wat Moeder Natuur ons te bieden heeft.