Twee jaar geleden liep Rik bij ons stage. Hij heeft zich destijds middels een blog aan jullie voorgesteld. Tijdens zijn stage deed Rik onderzoek in de Veenhuizerstukken en dat leverde nuttige informatie voor ons op. In dit blog deelt hij zijn bevindingen. Daarna vertel ik jullie hoe wij verder gaan met zijn resultaten.

Tijdens mijn stage bij Staatsbosbeheer, mocht ik me richten op het natuurgebied Veenhuizerstukken bij Stadskanaal. Dit is een gebied waar ik van kleins af aan al te vinden was om vogels te kijken. Ik vond het dan ook erg leuk om dit gebied middels een onderzoekje een keer vanuit een ander perspectief te bekijken.

Onderzoeksvragen

De basis van het onderzoek (en het probleem) waren drie vragen. Ten eerste wilde Staatsbosbeheer inzichtelijk hebben hoe de broedvogels het door de jaren heen gedaan hebben. De trend van de verschillende soorten broedvogels was eigenlijk nooit inzichtelijk gemaakt, dus harde conclusies of een bepaalde soort toe- of afneemt, konden niet worden getrokken. Daarnaast was er de vraag of het gebied qua oppervlakte bos en water veranderd was. De laatste vraag was of ik de trend van de doortrekkende steltlopers inzichtelijk wilde maken.
Een aantal weken hield ik mij bezig met deze vragen. Mijn onderzoek heeft een aantal leuke en opvallende uitkomsten.

Water, bos en riet

Wat als eerste erg opviel, was dat het (water)riet de afgelopen jaren (zo tussen 1992 en 2019) flink was afgenomen. Het areaal aan open water was echter flink toegenomen. Daarnaast zijn kleine plasjes dichtgegroeid. Ook is de oppervlakte aan bos flink toegenomen.
De afname van riet valt zeer waarschijnlijk te linken aan het stabiele waterpeil dat aangehouden wordt in de bassins in het gebied. (Water)riet gedijt erg slecht onder een stabiel waterpeil. Bevestiging voor deze conclusie werd in het gebied zelf gevonden: een stuk waterriet dat in verbinding staat met het slikveld (waar de waterstand steeds schommelt) is door de jaren heen grotendeels in stand gebleven!

Broedvogels

In de broedvogelgegevens was de link tussen de toe- of afname van broedvogels gelijk te leggen met de verandering in de vegetatie: rietvogels als grote karekiet, rietzanger en roerdomp zijn de afgelopen jaren flink afgenomen als broedvogel, of zelfs verdwenen. De holenbroeders en bosvogels zijn daarnaast flink toegenomen. De doelstelling voor het gebied is moeras. En we zien dus eigenlijk een verkeerde verschuiving in de broedvogels: de moerasvogels verdwijnen en de bosvogels nemen toe.

Steltlopers

Toen ik de aantallen doortrekkende steltlopers op een rij zette, viel het volgende op: in de jaren waarin het waterpeil op het slikveld te hoog en/of te laag staat, zijn de doortrekkende steltlopers vrijwel afwezig. Het is zaak om een plasdras situatie met slikrandjes te realiseren in de piek van de doortrek van steltlopers, rond eind april tot half mei. Hier moet dus vooraf kritisch gekeken worden of er water afgelaten of dan wel bijgevoegd moet worden.

Wat gaan we nu doen?

Dankzij het onderzoek van Rik werd voor ons duidelijk of en welke actie(s) we moeten ondernemen. Half december starten de eerste werkzaamheden. Er worden wilgen verwijderd (inclusief wortel) en afgevoerd. En we herstellen het profiel van de oever weer.
Volgend jaar wordt een gedeelte van het riet gemaaid en geplagd. Hierdoor kan jong riet zich ontwikkelen en krijg je meer leeftijden van riet in het gebied.

Waar we dit jaar al mee begonnen zijn was een nieuw peilbeheer. In april gaat het waterpeil naar beneden zodat er plasdras kan ontstaan. Zo krijgt riet op dergelijke plekken de kans om uit te lopen. Bij een te hoge waterstand kan jong riet niet ontwikkelen. In oktober of november wordt het waterpeil weer verhoogd.
Er zijn drie bassins in het gebied. In een bassin kan de natuur “haar gang gaan” en deze mag helemaal droog vallen. In het tweede bassins creëren we een plasdras situatie. Het derde bassin is een buffer waarmee we de andere twee bassins kunnen voeden. Hier staat dus altijd water in.

Ruimte voor riet

Door deze maatregelen bieden we meer ruimte aan riet. Daarmee hopen we ook weer op een toename van moerasvogels. En door het peilbeheer beter in de vingers te krijgen komen straks hopelijk ook de steltlopers weer terug.

Rik Wever en boswachter Jelka