Foto: Robert van 't Zelfde. Konijn

“Het is winter bibber, bibber en ik bibber bibber bibber, want buiten is het koud”. Een liedje wat de afgelopen weken veelvuldig bij ons in huis werd gezongen. En deze winter ook nog eens heel toepasselijk. Wat is het mooi, maar wat is het ook kkkkoud. Wij mensen trekken warme jassen aan, doen een sjaal om, zetten een muts op en doen onze wanten aan. Maar hoe gaan dieren om met kou?

Overwinteraars

Het dierenrijk is heel inventief! Er zijn veel verschillende manieren om deze periode van kou en voedselschaarste te doorstaan. Afgelopen weken zijn de vogels veelvuldig in het nieuws geweest. Een groep vogels trekt in het najaar richting het warme zuiden. Het roodborstje die je nu in je tuin ziet, is niet hetzelfde roodborstje dat je in de zomer ziet. De “zomerroodborstjes’ trekken naar de warmere streken in Europa. De roodborstjes uit de noordelijke streken trekken naar het zuiden, en komen zo onder andere in Nederland terecht.
Het grootste probleem voor vogels is niet de kou. Zo’n klein beestje verliest tijdens een koude nacht wel tot 10% van zijn lichaamsgewicht en moet dus heel veel eten om weer op gewicht te komen. Met wat vogelvoer in de tuin help je de vogels de winter door. Ze maken daar gretig gebruik van. Wil je meer informatie over vogels en vogels voeren, kijk dan eens op de website van de vogelbescherming.

Winterslaap of winterrust?

Maar er zijn veel meer manieren om de winter door te komen. Een egel gaat bijvoorbeeld in winterslaap. Tijdens de winterslaap zakt de lichaamstemperatuur flink (bijna tot 0 graden) en de ademhaling en het hartritme worden op een laag pitje gezet. Dit helpt om met zo min mogelijk energie door deze moeilijke periode heen te komen. In de herfst moet een egel zo veel mogelijk eten om die wintermaanden te overbruggen.
Een eekhoorn pakt het weer anders aan. Dit dier gaat in winterrust. Tijdens de winterrust dalen de hartslag en ademhalingsfrequentie wel, maar daalt de lichaamstemperatuur maar een paar graden. Ook ontwaken ze een paar keer om wat te eten. Daarvoor legt de eekhoorn in de herfst voedselvoorraden aan. Ze verstoppen voedsel in de grond maar ook in boomholtes of de oksel van een boomstam. De plek waar ze hun voedsel hebben verstopt (slechts enkele noten bij elkaar) kunnen ze dankzij hun reukvermogen, meestal, weer opsporen.

In het water

De meeste vissen doen het in de winter ook rustig aan. Een gedeelte van de vissen gaat in een soort van winterslaap, maar wel eentje waarbij ze nog kunnen reageren op prikkels. Ze verblijven voornamelijk op de bodem en doen het rustig aan om zo min mogelijk energie te verbruiken.
En dan hebben we net als bij de vogels, ook vissen die gaan trekken. Veel vissen die in zoet water leven trekken in de winter naar diepere plekken. Op deze plekken daalt de temperatuur minder snel. Een winde trekt nu naar de diepere Westerwoldse Aa, om vervolgens in het voorjaar terug te keren naar de Ruiten Aa om daar de eitjes af te zetten.

Warme jas

Er is ook een groep dieren die de winter bewust mee maakt. In de herfst verharen deze dieren van hun lichte zomervacht naar een dichte wintervacht. Die vacht kan er dan ineens heel anders uit zien. Een wezel en hermelijn bijvoorbeeld zijn in de zomer bruin en in de winter veel lichter van kleur.
Die dikke en lange haren met lucht tussen deze haren werken isolerend en zorgen dus voor een warm gevoel. Hoe meer haren, hoe meer lucht er vastgehouden kan worden. Ook de structuur van deze haren zorgt voor warmte. Reeën en wolven hebben bijvoorbeeld een wintervacht die bestaat uit holle haren. Deze isoleren extra goed.

Geef dieren rust

Ik vind het echt fascinerend hoe het dierenrijk zich elk seizoen weer aanpast. Maar hoe goed ze zich ook aanpassen, elke vorm van inspanning kost op dit moment natuurlijk wel extra energie. Laten we met ons allen als we naar buiten gaan en van deze mooie winterse dagen genieten, ook zoveel mogelijk rekening houden met de bewoners van onze natuurgebieden en ze zo min mogelijk verstoren. Lees voordat je een van onze gebieden betreedt, even de bebording. En dan met name, mag de hond mee en zo ja, moet hij wel/niet aangelijnd zijn. Hoe gezellig we honden ook vinden, honden hebben een jachtinstinct en jagen hoe dan ook het wild op. En dat willen we nou juist met ons allen voorkomen.
Alvast bedankt!

Boswachter Jelka