Komeet Neowise, Lauwersmeer (foto: Jannie Bouman)

In 2016 kreeg Nationaal Park Lauwersmeer de status ‘Dark Sky Park’ toegekend van de International Dark Sky Association (IDA), als tweede in Nederland, na de Boschplaat op Terschelling. Een Dark Sky Park is een gebied waar het relatief donker is en waar bezoekers die duisternis ook goed kunnen beleven. In het sterk verlichte Nederland moet dat dus wel ergens in het Noorden zijn.

In de jaren daarvoor hadden we er alles aan gedaan om bij de IDA aan te tonen dat we dat predicaat-waardig waren. Zo was met een lichtmeter jarenlang bijgehouden hoe donker het ’s nachts werd in het gebied, hadden provincie en gemeente een deel van de straatverlichting vervangen door lampen met veel minder uitstraling en hadden we een programma met excursies en lezingen bedacht. Er was een groeiend enthousiasme voor het behoud en versterken van de duisternis in het gebied maar er was ook scepsis en wantrouwen. Zo waren sommigen bang dat, als we Dark Sky Park zouden zijn, alle straatverlichting uit zou moeten en er daardoor levensgevaarlijke situaties zouden ontstaan. “Als er iemand in het donker in de haven dondert en verzuipt, is dat jullie schuld!” riep iemand boos. Maar het is nooit de bedoeling geweest om gevaarlijke situaties te veroorzaken en evenmin om alle kunstlicht te bannen. Ons motto is: kunstlicht is een zegen maar onnodig kunstlicht is ook ongewenst kunstlicht. Het rare van kunstlicht is dat veel mensen het niet als storend ervaren en dus ook niet snel als overbodig.

Activiteiten

Om mensen de waarde van duisternis en hinder van licht te laten ervaren hebben we het hele jaar verschillende ‘Dark Sky-activiteiten’, vooral vanuit het Lauwersnest. Vaak horen we dan dat mensen tijdens zo’n duisterniswandeling voor het eerst kunstlicht als hinderlijk ervaren. We hopen op deze manier bij te dragen aan het terugdringen van lichtvervuiling en dat is ook precies het doel van de IDA.

Successen

Al gaat het niet om wereldschokkende gebeurtenissen; we hebben al best het een en ander bereikt. Het meest in het oog springend, of eigenlijk juist niet meer, is de nieuwe verlichting van het terrein van de Willem Lodewijk van Nassaukazerne. Waar de oranje lichtgloed boven dit terrein in het verleden nog deed denken aan een opkomende zon, merk je het nu nauwelijks nog op. De hoeveelheid uitstralend, en dus nutteloos, licht is met meer dan 80% afgenomen, terwijl de lichtopbrengst op de grond, daar juist nuttig, zelfs is toegenomen.

Samenwerkingen

Verder heeft het predicaat ‘Dark Sky Park’ geleid tot een aantal mooie en soms onverwachte samenwerkingen. Mooie voorbeelden daarvan zijn de sterrenkijk-avonden die we samen met de Friese amateur-astronomenvereniging ‘Astro Friesland’ organiseren en de samenwerking met de sterrenkunde afdeling van de Rijksuniversiteit Groningen, het Kapteijn Instituut. Die laatste heeft geleid tot de bouw van een observatorium in het Lauwersmeer dat, wanneer het straks klaar is op afstand, vanuit het Blaauw-observatorium in Groningen, te bedienen zal zijn. Los van samenwerkingen is de waarde van het Dark Sky Park ook ontdekt door ondernemers die er mee adverteren en/of zelf duisternisactiviteiten aanbieden, zoals nacht-rondvaarten.

Misverstanden

Een ‘Dark Sky Park’ spreekt blijkbaar tot de verbeelding want er is, sinds de toekenning veel media aandacht voor, uit binnen en buitenland. We hebben al journalisten te gast gehad uit België, Duitsland, Frankrijk en zelfs uit de V.S. Ook toeristen uit binnen en buitenland kiezen het Lauwersmeer als reisbestemming. Vaak onder meer vanwege de Dark Sky-status. De titel ‘Dark Sky Park’ wekt bepaalde verwachtingen bij mensen en dat levert nog wel eens misverstanden op. Zo worden we geregeld gebeld met vragen als ‘tot hoe laat is het park geopend?’, ‘wat is de entree?’ of ‘wat is er eigenlijk te beleven?’ Nu, het Nationaal- en Dark Sky Park Lauwersmeer is 24 uur per dag geopend. De toegangsregels op de borden (‘vrij wandelen op wegen en paden’ enz.) gelden overdag en ’s nachts. De entree is gratis (sommige activiteiten niet) en te beleven is er niet veel anders dan donkere nachten.

Hemelplatforms

Bij helder weer is er een mooie sterrenhemel te bewonderen. Dat kan op elke plek in het gebied maar er zijn twee ‘hemelplatforms’. Dat zijn overdag uitkijktorens maar ’s nachts bieden ze, door speciale rugsteunen te laten zakken, redelijk comfortabele ligplekken om zonder stijve nek naar boven te turen.

in de afgelopen anderhalf jaar zijn er door de corona-maatregelen minder excursies of sterren-kijkavonden geweest. We hebben gezocht naar manieren om toch activiteiten te kunnen organiseren. Zie voor het aanbod en voor ander nieuws: www.np-lauwersmeer.nl.