Spreeuwenwolken in 't Roegwold

Vandaag een gastblog van onze zeer passievolle vrijwilliger en fotograaf Wilco van der Laan. Wilco schrijft over een wonderlijk natuurfenomeen afgelopen tijd in 't Roegwold. Als je onderstaand verhaal leest hoor je het hem in al zijn bevlogenheid vertellen. Veel lees- en kijkplezier!

Wat een bende!!! Bewoners van Woudbloem hebben de wijsheid gevonden om alvast een kleed over de auto heen te leggen tegen … ja waar tegen eigenlijk?

Het is de ultieme natuurbeleving van dit moment. De spreeuwenwolk in ‘t Roegwold. Dit onschuldige natuurgeweld is een lust voor oog en oor. Een slapend monster van duizenden spreeuwen komt elke dag, vanaf een half uur voor zonsondergang, even tot leven. Het zou mij niks verbazen als er zo’n tienduizend vliegen.

Een gigantische eenheid

De spreeuwen komen elk jaar terug hoewel ze nooit helemaal weg zijn. Normaliter zijn de spreeuwen in het najaar na de broedperiode actief. Zij vormen dan vaak met de eerstejaars lokale vogels en overwinteraars uit het noorden spreeuwenzwermen. Deze zwermen zoeken elkaar tegen zonsondergang op om samen een gigantische eenheid te vormen. Dit fenomeen kan het hele najaar en winter doorgaan tot dat in het voorjaar de vogeltrek weer op gang komt en het broedseizoen weer begint. Overdag struinen de spreeuwen, in kleinere groepjes, de weiden en akkers af naar insectenlarven. Ook nu zie je hier en daar kleine tot middelgrote groepen van enkele tientallen tot een honderdtal spreeuwen vliegen.

Andere omstandigheden

Dit jaar is de spreeuwenzwerm in ‘t Roegwold echter opvallend groter en vliegen ze langer door dan andere jaren. Overwinterende spreeuwen trekken doorgaans tegen het voorjaar naar hun broedgronden in Scandinavië en Rusland maar als de omstandigheden nog niet optimaal zijn blijven ze hangen. Waardoor dit komt is eigenlijk niet helemaal duidelijk maar indrukwekkend is het wel en maakt het fenomeen juist zo bijzonder interessant. Wat wil de natuur zeggen over de veranderingen in het klimaat? Wachten ze op gunstige omstandigheden om te trekken? Zijn de omstandigheden in het noorden nog niet optimaal?  Mijn vermoeden is dat er ook groepen lokale (Nederlandse) spreeuwen meedoen in de vlucht. Deze blijven gewoon hier waar ze ongeveer vanaf half april broeden in holtes van bomen of nestkasten.

Kunst en vliegwerk

Tegen het einde van de dag verzamelen de spreeuwen zich vanuit alle windstreken in de buurt van hun uiteindelijke slaapplaats om gezamenlijk te gaan ‘’synchroon-vliegen’’. Vanuit het riet en bomen uit de directe omgeving komen ze binnenvliegen om zich op te maken voor wat komen gaat. Er is geen vliegshow ter wereld die dit op deze grote schaal na zou kunnen doen, zelfs niet met drones. In het begin blijven de vliegacrobaten vrij langzaam en verdund heen en weer vliegen waarbij van alle kanten kleine groepjes binnenkomen. Maar, wanneer er één of meerdere roofvogels aan het spel mee gaan doen barst het geweld los en veranderd de zwerm in een indrukwekkende kolkende en bruisende rivier constant van vorm veranderend.
Zodra de zon niet meer aan de horizon te zien is bewegen de spreeuwen zich langzaam naar hun slaapplek in het hoge riet. Ze duiken geleidelijk, als een slurf van een tornado die de grond raakt, in de vegetatie. De zwerm lost langzaam op totdat de laatste spreeuw is neergestreken. Sommige kleine groepjes blijven nog enige tijd halsstarrig doorvliegen totdat ook zij zich bij de rest hebben gevoegd. Soms verschijnt de sperwer uit het niets om nog even laag over het riet te scheren in de hoop een spreeuw te verschalken. Het bleef nog lang onrustig.

Functie

Je vraagt je waarschijnlijk af wat de functie van zo’n grote vliegende eenheid is. Je kunt van alles verzinnen maar eigenlijk weet niemand het helemaal exact. Wat in ieder geval wel bekend is, is dat in de natuur dit fenomeen meer wordt gebruikt onder het principe “in je eentje ben je klein maar met z’n duizenden ben je groot”. Kijk naar een school haringen, ook zij vormen grote groepen om hun rovers af te schudden en te slim af te zijn. Verschillende instanties waaronder de Rijksuniversiteit Groningen doen onderzoek om dit mysterie te ontrafelen. Zij hebben bijvoorbeeld ontdekt dat elke spreeuw zeven andere spreeuwen in de gaten houdt zodat ze niet tegen elkaar aanbotsen.

Wat ook bekend is, is dat spreeuwen roofvogels aantrekken maar dat de kans dat ze er één te pakken krijgen aanzienlijk kleiner is wanneer de spreeuwen zich in een grote groep bevinden. Een spreeuwenwolk fungeert namelijk als één lichaam. Wanneer roofvogels van verschillende kanten aanvallen plaatsen, wringt de wolk zich als een geoliede machine in allerlei bochten waardoor de slechtvalk, havik of sperwer vaak aan het kortste eind trekt en verward en gedesillusioneerd weer afdruipt.

Vanuit de auto of direct naast de auto raken de toeschouwers haast gehypnotiseerd van het prachtige schouwspel.  Ik krijg vaak te horen: “het werkt verslavend hè?!’’. Dat kan ik als natuurfotograaf alleen maar beamen. Wat als een paal boven water staat is dat deze gratis “natuur drive-in show”, met zoveel kunst en vliegwerk, de toeschouwers wellicht even de problemen van deze moeilijke coronatijd doen vergeten. Morgen maar even weer de auto door de wasstraat…

Meer over de spreeuwenzwermen vindt je op onderstaande websites.
https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/miljoenen-zwierende-migranten
https://www.rug.nl/sciencelinx/exhibits/permanenteexpo/informaticaencognitie/swarming/
http://www.red3d.com/cwr/boids/
https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/in-de-wolken-met-spreeuwen