Herinrichting Ter Borg

Sinds een aantal jaren is er veel gaande in de natuur van Westerwolde. En nog steeds vindt er veel bedrijvigheid plaats in de bossen. Veel gaat op de schop! Dit zorgt voor onrust onder de lokale bevolking. Waar is Staatsbosbeheer toch mee bezig? Een logische reactie en dus zaak om dit eens goed uit te leggen.

Hermeandering Ruiten Aa

Sinds 1992 zijn we, samen met de Provincie, het Waterschap, Natuurmonumenten, het Groninger Landschap en Dienst Landelijk Gebied, bezig om de ooit gekanaliseerde beek de Ruiten Aa terug te vormen naar weer een natuurlijke loop. De reden hiervoor is duurzaam behoud, herstel en ontwikkeling van het kleinschalig beekdallandschap. Ook willen we water langer vast houden in het gebied. Juist ook in natte tijden, voordat het afgevoerd wordt naar de zee. En vismigratie is een belangrijke doel: vissen moeten weer stroomopwaarts kunnen zwemmen, om daar te paaien of hun eieren af te zetten. Dit alles valt onder de uitwerking van Natuur Netwerk Nederland waarmee we natuurlijke verbindingen realiseren in Nederland.

Het project is opgedeeld in wagons, zodat het project overzichtelijk blijft en niet in één keer te ingrijpend is. De natuur kan zich dan vlot herstellen. Al die jaren werd er steeds weer een wagon afgerond. De omgeving raakte gewend en de werkzaamheden liepen mede daardoor goed. In 2020 is het gehele project klaar.

Nu laatste wagon

Begin dit jaar is de herinrichting van de laatste wagon van start gegaan. De laatste, maar gelijk ook de grootste fase met de meeste ingrepen. Tijdens alle wagons moesten er bomen wijken, om ruimte te creëren voor de meander die weer zou worden aangelegd. Ook de afgelopen maanden zijn er bomen gekapt langs de beek om meanders aan te leggen. Soms een aantal bomen, maar ook delen bos moesten wijken. Dit om de werkzaamheden goed uit te kunnen voeren. Waar een meander komt, wordt het gekanaliseerde deel gedempt. Ook zijn er delen waar de beek wordt versmald, door er boomwortels met daarop zand in te brengen.

Als de wagon gereed is, mogen er op sommige stukken spontaan bomen gaan groeien. Deze laten we staan. Ook zijn en zullen er nog delen worden aangeplant, om een stimulans te geven aan de hergroei van verschillende boomsoorten. Daarnaast willen we het half open landschap behouden, dus laten we niet alles dicht groeien met bomen.

Fijnspar en letterzetter

Ook in Ter Apel is de beek hermeanderd en in 2016 afgerond. Hier stond voor de ingreep her en der bos langs de beek, bestaande uit vakken met alleen maar fijnsparren. Vrij monotoon.

Na het kappen van delen van deze sparrenvakken, om de beek te laten meanderen, bleek al snel de kwetsbaarheid van het bos naar voren te komen. Door de ingreep creëerden we een vrije ingang voor een klein kevertje, die al gauw zijn oog liet vallen op dit mooi, maar nu o zo kwetsbaar stukje bos. We hebben het dan over de letterzetter. Een kever waarvan de larven een wirwar van gangen boort dwars op de moedergang. Hierdoor sterft de boom uiteindelijk. Zo ook in Ter Apel.

Dan sta je als beheerder ineens machteloos en zie je de laatste fijnsparren voor je ogen wegkwijnen. Helaas betekende dit ook, dat er nog meer bomen moesten worden gekapt. Omdat er veel wandel- en fietspaden in de Ter Apelerbossen liggen, kwam veiligheid in het geding. Kappen was de laatste optie. Op plekken waar we geen problemen zagen i.v.m. veiligheid hebben we de fijnsparren laten staan. Je ziet nu dat dit deel instort. Veel mensen reageren dan ook verontwaardigd en zien het als één grote chaos. Tijdens het project zijn er langs de gekapte randen verschillende boomsoorten aangeplant, maar dit deel laten we bewust natuurlijk verjongen. Dus hier mag het bos zijn gang gaan. Je zult zien dat dit zich snel zal herstellen.

En dan nog de essentaksterfte

Ook de essentaksterfte kwam in Westerwolde in diezelfde periode letterlijk binnen waaien. Een schimmel die veel essen aantast. Het begint bij het afsterven van de takken, waarna het steeds verder richting de stam trekt. Een lang proces en de boom zal zo nog enkele jaren kunnen staan.  Maar in dit geval ging het niet zoals we hadden verwacht. De bomen waren aangetast en dus verzwakt. Kans voor de honingzwam om zijn slag te slaan. Deze zwam tast boomwortels aan, waardoor ze wegrotten. Een gevaarlijke situatie want bomen komen letterlijk los te staan. We zagen dat de eerste bomen dan ook al snel omvielen.

Weer een situatie waar we vlot moesten ingrijpen. Het ging vooral om de kleinere dorpsbossen. In Westerwolde voornamelijk om het Bellingwolderbos en het Blijhamsterbos. Op veel plekken liggen wandel- en fietspaden en dus ook gevaar voor onze bezoekers. Grote delen zijn gekapt om te voorkomen dat er ongelukken zouden gebeuren. In heel Groningen zag je de bossen verdwijnen. Een groot verlies voor zowel de bewoners als de natuurorganisaties.

Her en der bleven er enkele bomen in deze bossen staan. Dit waren andere boomsoorten, die we hebben gespaard. Maar door een monotoom aanplant van alleen maar essen, bleven er weinig andere soorten over. Een kale vlakte met her en der een staak was het uitzicht geworden. Nadien zijn er veel bomen aangeplant. Maar dan wel als een gemengd bos, die iets weerbaarder is tegen ziektes. Nog steeds zijn we bezig om de dorpsbossen aan te planten. Maar omdat het om behoorlijke oppervlaktes gaat, die wij niet in één jaar kunnen terug planten, heeft dit tijd nodig.

Er zijn stukken bij die we natuurlijk laten verjongen. Hier gaan we kijken hoe het bos zichzelf hersteld. In het Bellingwolderbos hebben we een deel als natuurbos aangewezen. Een groot deel van dit bos is dan ook niet meer toegankelijk voor publiek, maar laten we aan de natuur over. We volgen nauwlettend hoe dit bos zich ontwikkeld.

Reguliere dunning

Ieder jaar voeren wij een dunning uit in bepaalde delen bos. Ieder deel wordt ongeveer om de zes jaar een keer gedund. Dit zijn de multifunctionele bossen. Deze bossen hebben een natuurwaarde, bieden recreanten verschillende mogelijkheden tot recreëren, en voorzien ons van hout. Door her en der bomen te kappen, creëren wij ruimte voor andere bomen zodat deze kunnen uitgroeien tot volwaardige bomen. Kenmerkend aan de stippen. Blauw zijn de toekomst bomen, deze bomen laten we staan. De oranje/geel gemarkeerde bomen zijn de bomen die worden gekapt.

Dunnen we niet in een bos, dan spreken we over een natuurbos. Bomen mogen hier hun gang gaan. Dat betekent in de praktijk dat hier geen recreatieve wandel- en fietspaden onderhouden worden. Sommige bomen sterven door natuurlijke selectie en vallen om. Elk gaatje wordt opgevuld door weer een andere boom. Een drukte van belang. Een natuurbos is dan meestal ook niet toegankelijk, puur om deze reden. Dit zijn wel de bossen waar we als natuurbeheerders blij van worden, want hier hebben we het nog over echte natuur. Westerwolde biedt gelukkig nog plek voor natuurbossen, al gaat het soms maar om een postzegel.

Rust in zicht

Het was en is dus nog erg druk qua werkzaamheden in Westerwolde. Maar rustige tijden komen er aan. De hermeandering is bijna op zijn eind, de natuur mag zich dan gaan herstellen. Ook in die tijd zullen we nog met tegenslagen te maken hebben, maar deze zullen lang niet zo ingrijpend zijn dan de afgelopen jaren. Ziektes en plagen zijn goed onder controle en herstellen we door gemengd bos aan te planten. Rest ons dat de reguliere dunningen door blijven gaan. Maar in zijn totaliteit is er meer rust.

Ik hoop dat je nu een idee hebt waarom we als Staatsbosbeheer zo druk zijn in Westerwolde. Mochten er vragen zijn dan zijn er gelukkig voldoende boswachters in Westerwolde om deze te beantwoorden. Spreek ons gerust aan als je ons tegen komt in het veld.

Boswachter Anneke