Gastblogger en fotograaf Wilco van der Laan vindt het één van de meest mysterieuze roofvogels, omgeven door een mantel van geheimzinnigheid. De velduil (Short-eared Owl, Asio flammeus) is de uil van open ruigtes en moerassige gebieden. In Nederland staat deze vogel op de rode lijst als zeer kwetsbaar en als schaarse broedvogel. Wilco neemt u mee in de wereld van de velduil in deelgebied Dannemeer van ‘t Roegwold.

Winterse zoektocht in ’t Roegwold

De hele winter heeft een medewerker Tonio Schaub van Grauwe kiekendief – Kenniscentrum Akkervogels in Dannemeer gezocht naar sporen van velduilen en blauwe kiekendieven om te inventariseren hoeveel overwinterende velduilen en hoeveel slaapplaatsen van kiekendieven er zijn.  Bij zijn zoektocht is hij gestuit op een roestplek van een groep velduilen fluctuerend tussen de tien en veertien stuks, een prachtige vondst. Een tweetal keer mocht ik mee om mij over, deze velduilen die zich zo hebben weten schuil te houden dat ze niemand zijn opgevallen, te verwonderen en weer wat te leren over deze fascinerende vogels. Dat is maar goed ook en het bewijst maar weer al te goed hoe geheimzinnig deze dieren zijn.

Vele vliegen ons om de oren

We zijn nauwelijks in Dannemeer aangekomen of we horen een bekend voorjaarsgeluid: een veldleeuwerik. En daar nog één en nog één. En daar, een roodborsttapuit en nog één. Daar een jagende torenvalk en aan de andere kant een bruine kiekendief. ‘’Kijk in de verte, daar boven op die tak!!’’ roept Tonio in eens, ‘’Een zeearend!!’’ Deksels wat gaaf!! We komen voor de velduil maar hebben nog geen stap kunnen doen om ze te vinden. Een grote groep kieviten en een graspieper. Na het nog onwennig digitaal invoeren van alle soorten vervolgen we laverend onze weg door het veld.

En dan in eens is het raak… en weer één. ‘’Is dat dezelfde?’’, ‘’Volgens mij niet’’. Nog één dus. Achter elkaar vliegen de velduilen ons om de oren. Wooow, wat een ervaring!! Zoveel heb ik er nog nooit bij elkaar gezien, wat een dag! Na de zevende velduil is het even rustig maar dan volgen er nog een stuk of drie. De ervaring van het jaar is compleet. Tot nog toe dan hè!

Twee weken later was het weer raak. Op dezelfde plek vlogen de velduilen weer op. Dit maal had ik mijn telelens bij me en ondanks de harde wind en het grauwe weer kon ik bovenstaande foto maken.

Onzichtbare jagers

Tijdens de schemering wanneer het donker invalt komen deze meedogenloze muizenjagers in actie. Vanaf hun primitieve roestplaats op de grond wat niks anders is dan een plekje in wat hoger vegetatie stijgen ze op om te gaan jagen. De velduilen vliegen al fladderend heel sierlijk en geruisloos door de nacht.  Alleen de lichte onderkant van hun vleugels zijn af en toe duidelijk te zien in het maanlicht. Ineens uit het niets spreiden ze hun vleugels en duiken ze met grote snelheid op hun prooi. De sporen die overdag te zien zijn, zijn een stille herinnering aan een nachtelijke jachtpartij.

Sporen

Tijdens een wandeling over de paden is het soms mogelijk uitwerpselen te vinden in de vorm van braakballen. Braakballen zijn een soort capsules van onverteerbaar dierlijk materiaal. In het geval van de Velduil gaat het hierbij om, haar, veer en bot-materiaal. Hier in ’t Roegwold zal de inhoud van een braakbal veelal afkomstig zijn van veldmuizen. Een braakbal zal gemiddeld bestaan uit twee tot drie veldmuizen. Dit is sterk afhankelijk van het aantal muizen dat een velduil kan vinden.

Nadat we alle velduilen hebben zien opvliegen en alles hebben ingevoerd gaan we terug om de braakballen te zoeken. Voor  mij een mooie kans om braakballen te fotograferen op de roestplaats van de velduil. Tonio roept: ‘’Ik heb er een paar gevonden’’. Midden in een veldje met wat rietgras liggen een vijftal braakballen. Duidelijk is te zien hoe de velduil gezeten heeft want aan tegengestelde kant van de braakballen ligt zijn poep. Verder is in het platgedrukte gras duidelijk de vorm van de velduil te zien.

Zwervers

Ten opzichte van ransuilen en kerkuilen zijn velduilen echte nomaden. Je zou kunnen zeggen dat velduilen de zwervers onder de uilen zijn. Ze trekken naar plekken waar op dat moment genoeg prooiaanbod is. Het prooiaanbod is afhankelijk van verschillende factoren waaronder de invloed van de verschillende seizoenen op de muizenstand. De uilen kunnen op één dag hele afstanden overbruggen op zoek naar geschikte jachtvelden. Hier worden soms ook verschillende landsgrenzen overschreden. Sommige velduilen die broeden in noordelijker gelegen gebieden trekken in de winter naar ons land.

Rode lijst-soort

De velduil staat als broedvogel op de rode lijst maar er bestaan elk jaar toch nog een aantal broedgevallen – op de Waddeneilanden en in agrarische landschappen in Groningen. Echter, wanneer de muizenstand extreem is kunnen er meer paartjes vormen zoals in 2014 het geval was met 80-100 broedparen. Het aantal broedparen fluctueert echter enorm waardoor het gedrag van populaties heel moeilijk te monitoren zijn.

Omdat velduilen een zwervend bestaan leiden en bijna alleen maar ’s avonds en ’s nachts jagen ze zijn omgeven door mysterieuze geheimzinnigheid.