Ganzen in formatie

Vorige week zwaaide mijn collega en zei: ‘tot volgend joar”. Elk jaar in de maand december heeft hij vrij en grappen wij dat hij aan z’n winterslaap begint. Stiekem zou dat toch best lekker zijn. Wij mensen gaan maar door en passen onze dagelijkse gang van zaken niet aan, aan de korter wordende en koude dagen. De dierenwereld pakt dit iets anders aan.

Vleermuis
Neem bijvoorbeeld de vleermuis. Zij gaan in het najaar op zoek naar een slaapplaats om de winter door te brengen. Dit zijn vaak donkere, koele en vochtige plaatsen. Denk bijvoorbeeld aan een bunker, een fort of boomholtes. Ik vind vleermuizen fascinerende beesten. Ze kunnen namelijk, als ze eenmaal een geschikte plek hebben gevonden, hun lichaamsfuncties op een laag pitje zetten. Zo haalt hij bijvoorbeeld nog maar 1 keer per uur adem. Op deze manier sparen ze energie om de winter door te komen. Deze manier van overwinteren noemen we winterslaap. Dieren die in winterslaap gaan, eten in het najaar meer voedsel dan ze nodig hebben en slaan deze voedingsstoffen op als vetreserves. Tijdens de winter is deze vetlaag hun energiebron. Dan is het wel zo handig om zo min mogelijk energie te gebruiken zodat je de winter goed doorkomt. Daarom laten ze hun lichaamstemperatuur behoorlijk zakken, bijna tot 0 graden. Het hartritme en de ademhaling worden op een laag pitje gezet. Dieren die in winterslaap gaan, ontwaken in principe niet tussendoor.
Maar waarom gaat de vleermuis in winterslaap? Eigenlijk is het antwoord heel simpel, er zijn in de winter geen insecten voor ze te eten.
Andere dieren die in winterslaap gaan, zijn bijvoorbeeld egels en hamsters.

Eekhoorn
Een eekhoorn pakt het anders aan. Dit beestje gaat in winterrust. Het verschil van winterrust ten opzichte van winterslaap is dat tijdens een winterrust de lichaamstemperatuur maar een paar graden daalt. De dieren die in winterrust gaan, ontwaken af en toe om wat te eten. De eekhoorn brengt de winter op deze manier door. Hij bouwt zijn nest in bomen (juist in deze periode van het jaar, wanneer er geen blad aan de bomen zit), zijn de nesten goed zichtbaar. Het nest lijk wel een beetje op een voetbal, het is bolvormig en heeft een doorsnede van 30 tot 50 cm. Binnen bekleed hij z’n nest met zacht materiaal, zoals bijvoorbeeld gras en mos.
In het najaar zoekt de eekhoorn heel veel eten bij elkaar en verstopt hij dit voedsel op verschillende plaatsen in de buurt van het nest. Wanneer ze tijdens de winterrust wakker worden, zoeken ze het door hun verstopte voedsel weer op om er goed van te eten en vervolgens weer verder te rusten.
Andere dieren die in winterrust gaan, zijn bijvoorbeeld dassen.

Winterkoning
Maar er zijn ook van die bikkels die wel de hele winter doorgaan. Hoewel zijn naam doet vermoeden dat hij de winter wel waardeert, kan deze kleine vogel eigenlijk helemaal niet zo goed tegen de kou. Hij zoekt beschutting tegen de kou in bijvoorbeeld struiken. Bij echt koud weer zoeken ze elkaar op en kruipen dan dicht tegen elkaar aan.

Huiszwaluw
En dan heb je natuurlijk nog van die slimmerds die “gewoon” naar een ander werelddeel trekken tijdens de winter, zoals de huiszwaluw. Deze vogels trekken in grote groepen tussen eind juli en oktober naar het warme Afrika. Tussen half april en juni komen ze weer terug naar Nederland.

Ik vind het fascinerend om te zien hoe dieren allemaal verschillende manieren hebben bedacht om de koude winterperiode door te komen. Alhoewel het overwinteren in Afrika mij ook wel aantrekkelijk in de oren klinkt, vind ik het hier in de wintermaanden ook gezellig en steek ’s avonds dan nog maar een extra kaarsje aan. Ik ben vast niet de enigste….

Boswachter Jelka