Natuurlijk kun je met de auto rondrijden in NP Lauwersmeer of fietsen over betonpad of mountainbike route, maar een flinke wandeling is toch de mooiste manier om dit gebied, op de grens van Friesland en Groningen, te ‘beleven’. Staatsbosbeheer heeft daarom een aantal ‘paaltjesroutes’ uitgezet van verschillende lengte. Daarnaast is een aantal routes te downloaden van de Staatsbosbeheer website.

‘Eilandgevoel’

Het Lauwersmeergebied heeft de sfeer van een Waddeneiland, vooral in het noordoostelijk deel. De duindoornstruiken met fel-oranje bessen, de orchideeën, parnassia, wintergroen, duizendguldenkruid……, allemaal planten die je normaal zou verwachten in een duinlandschap. In het Lauwersmeergebied is geen duin te vinden maar de voedselarme, kalkrijke bodem van de voormalige zandplaten van de Lauwerszee, bestaat uit hetzelfde materiaal. Alleen is het hier niet op hopen geblazen door de wind maar op vlakke platen neergelegd door de zee….

Omgekeerd eiland

Hoewel het gebied de sfeer van een waddeneiland oproept, is het geen eiland. In tegendeel zelfs; het is een soort omgekeerd eiland waar niet water het land omringd maar land het water. Dat heeft als belangrijk nadeel dat alles altijd ver weg is; je moet altijd een stuk omrijden omdat er water is tussen de plek waar je bent en de plek waar je naar toe wilt. De meeste wandelroutes is het gebied zijn daarom relatief kort, tot 6 kilometer. Voor een echt lange wandeling is het Lauwersmeer minder geschikt, tenzij je helemaal rond wilt lopen maar dat is dan meteen 45 kilometer en onvermijdelijk deels langs ‘asfalt’. Maar door twee gemarkeerde wandelroutes (witte en blauwe paaltjes) aan elkaar te breien en daar nog een creatieve ‘lus’ aan vast te maken is het toch gelukt de 10 km lange ‘Kollumeroord’ wandelroute te maken.

De Kollumeroordroute ligt in de Zuidwest hoek van het Lauwersmeergebied. In het Zuidelijk deel van het Lauwersmeer is de bodem rijker. Dichterbij de voormalige zeedijk konden hier kleideeltjes bezinken zodat er zavelgrond ontstond. Hier treffen we daarom geen duinvegetatie aan maar wel een prachtig ruig en gevarieerd landschap waar weidse vergezichten en bos elkaar afwisselen. De uitkijkheuvel (C) bij het Zomerhuisbos levert zo ongeveer het mooiste uitzicht op het Lauwersmeergebied.

Van zout naar zoet, van prut naar bos

De afsluiting van de Lauwerszee in 1969 betekende een abrupte en rigoureuze verandering; van de ene op de andere dag was het geen getijdengebied meer en ‘zout’ werd ‘zoet’.

De natuur reageerde op de nieuwe omstandigheden: zoutminnende pioniers zochten een voor hen geschikte niche en koloniseerden de onbegroeide bodem. Op de voormalige landaanwinningswerken, die soms kilometers uitstrekten vanaf de zeedijk, bestond al een vegetatie van kweldersoorten. Met het geleidelijk uitspoelen van zout uit de bovenste bodemlaag kregen meer algemene soorten steeds meer de kans en maakten de pioniers grotendeels plaats. Uiteindelijk leidt dit proces van successie, natuurlijke opeenvolging, tot bos. Omdat een belangrijke waarde van NP Lauwersmeer voor vogels het gevarieerde landschap is met leefgebied voor verschillende ‘groepen’ vogels, van bosvogel tot watervogel, is het onwenselijk dat het gebied helemaal verandert in bos. Een van de manieren om die verbossing tegen te gaan is het inzetten van Schotse Hooglanderkoeien en Konikpaarden.

Proeftuin

In de zeventiger jaren dacht men daar overigens nog heel anders over. Toen werden er juist bossen aangeplant. De reden daarvan was dat Rijkswaterstaat wilde weten welke bomen het best zouden gedijen op vroegere zeebodem. De regering was in die tijd namelijk van plan om de hele Oostelijke Waddenzee in te polderen. De opgedane kennis in de vroegere Lauwerszee zou dan mooi van pas komen. Dit plan is nooit tot uitvoering gekomen. Gelukkig maar want we waarderen de Waddenzee nu als Werelderfgoed! We weten wel dat wilg, in alle voorkomende variaties, de meest geschikte boom is. Populieren groeien weliswaar sneller en zijn nu de hoogste bomen in het gebied, maar ze waaien de laatste jaren bij storm om of breken af, waarmee ze aantonen toch ongeschikt te zijn. Het Zomerhuisbos (de naam verwijst naar een ander plan dat niet is uitgevoerd) en het Diepsterbos zijn aangeplante bossen, duidelijk te zien aan de ‘vakken’ met verschillende bomen en de vele bospaden. De bossen op de Sennerplaat, Blikplaat en Zoutkamperplaat zijn spontaan ontstaan.

Waarschuwing!

Een waarschuwing aan de wandelaar is voor deze wandelroute overigens wel op zijn plaats want het is niet helemaal zonder risico! Allereerst voert de route niet over geplaveide paden en levert de plantengroei, ondanks periodiek maaien, nog wel eens nat schoeisel op. Maar dat is voor de ervaren natuurwandelaar geen onoverkomelijk probleem. Dat honden op een deel van de route (witte paaltjes) niet zijn toegestaan vanwege de ‘grazers’ is iets om rekening mee te houden maar verder geen bezwaar. Het probleem is dat ’s winters, wanneer de omstandigheden veel natter zijn, de voornoemde Hooglanders en Koniks de kade opzoeken waar het ‘witte paaltjes’ deel van de route over voert. Met hun hoeven veranderen ze de bovenste laag in een soort moddermoeras. Dat dit de route soms onbegaanbaar maakt weet ik uit eigen ervaring. Een paar winters geleden liep ik met mijn collega Hans over deze kade. Het kostte mij de grootste moeite mijn laarzen aan de voeten te houden maar Hans liep op lage schoenen. Bij de auto aangekomen moest hij bekennen dat hij een van beide schoenen was verloren: “Ik heb nog gezocht maar hij was niet terug te vinden!” Dus mocht iemand een bruine linker ‘Mephisto’ maat 43 aantreffen langs het pad…….

Zelf wandelen?

Zelf de route wandelen? Ga naar https://www.staatsbosbeheer.nl/natuurgebieden/lauwersmeer/routes en scroll door naar wandelroute Kollumeroord

Boswachter Jaap Kloosterhuis