Hoe staat onze natuur ervoor?
We staan er niet vaak bij stil maar ons landschap verandert voortdurend. Waar we nu rondlopen, fietsen of rijden, stoof ooit zand over een koude poolwoestijn. Stroomden rivieren tussen meren en moerassen, lagen uitgestrekte oerbossen of golfde de zee. Onder invloed van zeestromen, rivieren, wind en landijs is het huidige Nederland gevormd. Tegenwoordig is het lastig om in Nederland een gebied aan te wijzen waar de mens geen stempel op heeft gedrukt.

Wereldwijd
Deze week is het nieuwe Living Planet Report van het Wereld Natuur Fons (WNF) gepubliceerd. Wereldwijd  zijn door grootschalig verlies van natuur wilde dierenpopulaties vanaf 1970 gemiddeld met 58 procent afgenomen. “De afname van wilde dieren gaat in een schrikbarend hoog tempo. Het komt in een stroomversnelling. We dreigen niet alleen orang-oetans, olifanten en neushoorns kwijt te raken, veel meer soorten staan onder druk. Dit verlies raakt op den duur ook onszelf, als de natuur ons niet meer voldoende voedsel, schone lucht en schoon water kan leveren”, zegt Kirsten Schuijt, directeur Wereld Natuur Fonds Nederland.  Als het natuurverlies in het huidige tempo doorgaat, is de omvang van populaties zoogdieren, vogels, vissen, amfibieën in 2020 met 68 procent afgenomen. At some point the earth is going to say ‘enough’’’.

Nederland
In de periode voor 1900 zijn veel plant- en diersoorten verdwenen. Hoe groot het verlies exact is weten we niet precies. Het Planbureau voor Leefomgeving heeft een inschatting dat ruwweg 60 procent van de natuur uit 1900 is verdwenen. Duidelijk is wel dat er veel soorten die rond 1900 algemeen voorkwamen, nu zeldzaam zijn.

Vanaf 1990 volgt de Living Planet Index Nederland (LPI) de gemiddelde veranderingen in de populatiegrootte van diersoorten in Nederland. Hieruit blijkt dat het sinds 1990 weer beter gaat met de natuur in Nederland. Populaties van diersoorten in Nederland zijn tussen 1990 en 2013 gemiddeld met ongeveer 15 procent gegroeid. Het geeft een totaalplaatje weer. Het wil zeker niet zeggen dat alle soorten op alle plaatsen vooruitgaan. Achter het totaalbeeld gaan behoorlijke verschillen schuil. Veel gebieden met een rijke flora en fauna zijn domweg verdwenen. Dat is geen wonder. De bevolking is gegroeid van 5 miljoen inwoners in 1900 naar bijna 17 miljoen in 2016.

Zie je door de bomen het bos niet meer?
Gaat het nu goed of slecht? De afgelopen twee decennia zien we een licht herstel van natuur in Nederland, maar grote verschillen naar leefgebied en type landgebruik. De omvang van populaties van diersoorten die op het land leven is sinds 1990 gemiddeld stabiel gebleven. Populaties die in open natuurgebied of agrarisch landschap leven nemen af. In natuurgebieden: bos, hei en open duin is de omvang van populaties (dieren) sinds 1990 afgenomen met 30 procent. De laatste tien jaar was er een matige toename. In de bossen was de situatie stabiel. In open terreinen is er een afname van 50 procent geweest, de laatste tien jaar is de situatie stabiel.

De mens is aan zet
Het beschermen van het leven op aarde is niet alleen een zaak van natuurorganisaties, maar van ons allemaal. In Nederland zijn wij over het algemeen trots op hoge noteringen in ranglijsten, denk aan sport, welvaart en onderwijs. Ons land is een van de meest verlichte landen ter wereld. Dit is vanuit de ruimte zichtbaar. Vorige week schreef mijn collega Jaap een krachtige blog over Duuster (donker). ’t Het nog noeit, nog noeit zo licht west.’ (Het is nog nooit, nog nooit zo licht geweest). Dat kan donkerder en duurzamer. De schoonheid van natuur in alle verscheidenheid verwondert en verrijkt ons. Ik kan mij goed herinneren dat ik als klein meisje met mijn opa door het veld liep en wij soorten als de kieviet, tureluur, scholekster en grutto zagen. Ook vlinders zag je veel. Vlinders gaan achteruit, de heivlinder is hier een voorbeeld van. Ik hoop dat niet alleen wij maar ook de volgende generaties hier van kunnen blijven genieten.

Er zijn gelukkig ook voorbeelden van soorten die niet zijn uitgestorven. Vleermuizen komen uit een diep dal. De das is in Nederland op het nippertje gered, de otter en de bever zijn terug maar we zijn er nog niet. Bijen en hommels zijn hier een duidelijk voorbeeld van. Het gaat slecht met bijen en hommels. Het zijn de belangrijkste planten bestuivende insecten. Een grote diversiteit aan bijen leidt tot een grote diversiteit aan planten.

Nacht van de Nacht: 29 oktober

Aankomend weekend is het verzetten van de klok niet het enige dat Nederland bezighoudt. Zaterdag 29 oktober is de Nacht van de Nacht. Morgen gaan duizenden lichten uit en zijn er overal nachtactiviteiten. Met de Nacht van de Nacht vragen natuur- en milieufederaties aandacht voor het donker en de natuur. Ga je mee op avontuur? Ontdek hoe donker donker is en kijk hier voor een activiteit bij jou in de buurt en meld je aan.

Kijktip
Before the Flood: In deze documentaire gaat acteur en milieuactivist Leonardo Dicaprio op zoek naar het antwoord op de vraag hoe klimaatverandering onze wereld beïnvloedt. Bekijk de trailer hier. Wat kunnen wij doen om de ondergang van bedreigde soorten, ecosystemen en gemeenschappen over de hele wereld tegen te gaan. Aanstaande zondag om 22.00 uur op National Geographic. Kijken dus!