Een nieuwe blogger tijdens deze vakantietijd! Aangezien boswachter Annet met vakantie is, schrijf ik, Michiel van Kerkvoorde, deze keer het blog. Sinds begin april werk ik als teamleider bij Staatsbosbeheer in de beheereenheid Duurswold & Oldambt. Ik ben blij dat ik deze keuze gemaakt heb. De eerste maanden ben ik vooral druk geweest met kennismaken en inwerken. Want naast natuurbeheer houdt de organisatie zich bezig met veel meer zaken. Staatsbosbeheer staat voor beter beschermen, meer beleven en duurzaam benutten en speelt daarbij een maatschappelijke rol van betekenis. We werken samen met ondernemers, maar ook met instellingen voor jeugd, gezondheidszorg en werkgelegenheid. Een heel verschil met waar de organisatie ruim 116 jaar geleden voor is opgericht door de Staat: om de mijnbouw te voorzien van hout en om de zandverstuiving tegen te gaan.

De bosbouw is een serieus en al oud vakgebied. Al eeuwen proberen bosbouwers mooie, grote, rechte bomen te telen, die het liefst ook nog een beetje snel groeien. De inzichten wijzigen voortdurend, niet in de laatste plaats omdat de vraag steeds verandert.

Waar we ons nu niet meer kunnen voorstellen dat we bomen oogsten voor de mijnbouw, hadden ze 80 jaar geleden nooit kunnen bedenken dat de bomen die ze toen plantten, nu gebruikt worden voor het stoken van energiecentrales. Bij de huidige beheermethoden is er naast het leveren van mooi hout, veel aandacht voor de planten en dieren die in het bos leven en voor de mensen die er van genieten. Lang gingen kromme en holle bomen als eerste voor de bijl. Nu blijven ze niet zelden tot het laatste staan, vanwege de hoge belevingswaarde of de ruimte die ze bieden aan spechten en vleermuizen.

Soms kunnen alle theorieën, uitgangspunten en ambities echter rücksichtslos overboord gezet. Zoals nu, bij het optreden van de essentaksterfte. Deze aantasting van essenbomen door een schimmel leidt tot het afsterven van takken en tot kwijnende en uiteindelijk vaak stervende bomen. De aantasting is sinds 2010 in Nederland aanwezig en leidt al tot massale uitval van essen. Er zijn deskundigen die waarschuwen dat mogelijk slechts 10% van de bomen overleeft. En laat de es nu juist in Groningen één van de meest aangeplante bomen zijn. Op veel plekken zijn de gevolgen al duidelijk zichtbaar. Hier is geen zorgvuldig uitontwikkelde beheermethode tegenop gewassen.

Staatsbosbeheer wil graag de bossen in stand houden. Maar in het Siepbos, een klein bosje (ca. 9 ha.) bij Noordbroek met bijna uitsluitend essen, kiezen we voor een radicale aanpak. Dit bos is zo’n 37 jaar oud en zou normaal gesproken nog tientallen jaren doorgroeien.  Nu steeds de dode of stervende bomen er tussenuit halen is als dweilen met de kraan open. En bovendien erg kostbaar. De meeste bomen in het Siepbos hebben een grotendeels afgestorven kroon. Deze worden omgezaagd en de stammen worden het bos uitgereden. We laten daar alleen de essen staan die het vertrouwen wekken dat ze de schimmel mogelijk overleven. En dat zijn er niet veel! Dit levert een bijzonder beeld op: grote machines in het bos en stapels hout langs de weg. Het bos dat achterblijft ziet er nu niet fraai uit.

In de winter planten we nieuwe bomen onder de overgebleven essen. De kosten van de aanplant worden voor een groot deel gedekt door de opbrengst van het hout. Uiteraard kiezen we niet weer voor één boomsoort in de aanplant. Of dit de optimale aanpak is? De meeste beheermethoden in de bosbouw hebben lang de tijd gehad om te rijpen. Deze keer worden we ingehaald door de werkelijkheid en moeten we snel handelen. Als er over 40 of 50 jaar in ditzelfde Siepbos een populierentaksterfte of een eikentaksterfte optreedt, hoeven de bosbouwers van de toekomst in ieder geval niet weer uit te leggen waarom ze bijna een heel bos in één keer kappen.

Teamleider Michiel