Het Lauwersmeergebied geniet internationale bekendheid onder vogelliefhebbers; er is altijd wel iets te zien, van de indrukwekkende Zeearenden tot wolken steltlopers tijdens de voor- en najaarstrek. En zo nu en dan een uit de koers geraakte zeldzame dwaalgast die hier even op adem komt, achtervolgd door een horde fotografen.

Het is een relatief jong gebied, ontstaan na de afsluiting van de Lauwerzee in 1969. Vanaf dat moment was er abrupt geen getijdenwerking meer, geen aanvoer van zout zeewater en de Lauwerzee werd het Lauwersmeer. Verrassend snel maakte het zoute water plaats voor zoet water: regenwater aangevoerd uit Friesland, Groningen en Drenthe. Het eerste gevolg was dat alle ‘zoute’ bodemleven afstierf en het gebied werd geplaagd door een indringende rottingslucht. Daarna begon de ‘successieklok’ te tikken; het proces van natuurlijke opeenvolging.

Eerst werden de, nu permanent drooggevallen, platen gekoloniseerd door zogenaamde ‘zoutminnende’ pionier planten als zeekraal, engels slijkgras, lamsoor, zeeaster enzovoort. Het zout in de bodem nam, met elke regenbui, langzaam maar zeker steeds verder af door uitspoeling en daarmee verdwenen ook de meeste ‘zoutminners’.

Hun plaats werd steeds meer ingenomen door planten die juist in ‘zoetere’ omstandigheden gedijen. In de nattere delen van het gebied ontstonden uitgestrekte rietvelden en op de hogere delen kruidenrijke ruigten en wilgen- en berkenbosjes. Dit zeer gevarieerde weidse landschap levert een keur aan biotopen voor allerlei verschillende (groepen van) vogels, elk met hun eigen specifieke wensen. Het werd wat het nu is; een waar vogelparadijs op vroegere zeebodem.
Maar de successie gaat verder en een steeds groter deel van het Lauwersmeergebied verandert in bos. Op zichzelf is dat niet erg maar het gebied wordt zo wel steeds eenvormiger en zal uiteindelijk aan veel minder soorten vogels een plaats bieden. Om de ‘verbossing’ af te remmen zet Staatsbosbeheer extra hulptroepen in, in de vorm van runderen (Schotse Hooglanders) en paarden (Koniks).

De kudde begon met een bescheiden 25 koeien om voorzichtig te proberen voor hoeveel dieren er jaarrond voedsel zou zijn. Inmiddels voorkomen circa 500 Hooglanders en 200 Koniks, al grazend, dat het hele gebied veranderd in bos. Elk jaar worden er kalveren en veulens geboren en als er niets zou gebeuren zou de kudde te groot worden. Daarom gaat er jaarlijks een deel van de dieren uit het gebied.
Meestal gaan ze dan naar de slacht en leveren ze een laatste dienst in de vorm van natuurvlees. Maar soms ‘verhuist’ een aantal dieren naar een ander gebied. Dit jaar is er zelfs een groep Lauwersmeerse Hooglanders geëmigreerd naar Slovenië. Daar begrazen ze nu een Sloveens natuurgebied.

De Sloveense collega’s stuurden ons een paar foto’s. We zien een bergachtig landschap met daarin ‘onze’ Hooglanders, inclusief gele oorflappen, wat onwennig, ja bijna verbaasd, in de lens van de camera kijkend. Hen staat een vrij leven te wachten in een mooie, woeste omgeving maar ze kunnen er tegen; het zijn oersterke dieren.
Wie weet denken ze nog eens met weemoed terug aan het platte, natte Lauwersmeergebied!

Boswachter Jaap Kloosterhuis