Piepklein en zeldzaam. Dat is de zeggenkorfslak. Het dier komt in weinig gebieden voor en daar waar deze huisjesslak leeft, moet je het gebied minutieus uitpluizen om hem te vinden. Afgelopen week speurde ik met twee specialisten in de moerasgebieden rond Heeg en Sneek naar deze ‘speldenknop’.

Van de kleine zeggenkorfslak had ik grote verhalen gehoord in de media. Zoals twintig jaar geleden, toen de dieren de aanleg van de A73 in Limburg flink wisten te vertragen. Maar zien deed ik de zeggenkorfslak nooit. Tot vorige week, toen oud collega Jaap de Boer en Harry Bosma van Wetterskip Fryslan me uitnodigden voor een zoektocht naar dit wonderlijke dier.

We staan op het punt waar de Kerksloot met een smalle duiker onder de Krimwei loopt. In de verte zien we de kerktoren van het dorp Hommerts. Dit is het Lege Midden van Fryslan op z’n best: weids en vlak, met vooral agrarische percelen. Niet direct een locatie waar je een bijzondere slakkensoort verwacht.

Speldenknop

Bij het betreden van het weiland worden we gelijk met onze neus op de feiten gedrukt. Op de oever ligt een dikke laag waterplanten en modder op de oorspronkelijke vegetatie. Slootvuil, dat afgelopen najaar uit de sloot gebaggerd en op de kant gestort is. Het is een van de redenen waarom de kritische zeggenkorfslak zo zeldzaam is. Zodra het beheer te wensen overlaat, is het einde verhaal voor de slak. En omdat het dier een beperkte actieradius heeft, duurt het lang voordat deze de oever weer koloniseert.

Even verder ligt het Anjewiel, een klein meer tussen de landerijen. Langs de brede oeverzone groeit riet met daartussen dichte pollen moeras- en oeverzegge. Voorzichtig banen we ons een weg door water en afgestorven plantendelen. Dit is het ideale leefgebied van de zeggenkorfslak en meteen gaan Harry en Jaap op de hurken en speuren tussen het V-vormige zeggeblad. Al na een minuut is het raak en vindt Harry de eerste zeggenkorfslak van de dag. En ik verwonder me over deze speldenknop van pakweg 2 millimeter.

Kieskeurig

Zeggenkorfslakken zijn kieskeurig. Ze houden van vrij voedselarme moerasgebieden met uitgestrekte zeggevegetaties en een hoge waterstand. De soort is opgenomen in de Habitatrichtlijn als sterk bedreigd en in Nederland is het een zeldzame verschijning. Een positieve uitzondering vormen de laagveengebieden van Zuid-West Friesland, zoals de Rottige Meente, Brandemeer en verschillende Friese meren, waaronder Tjeukemeer, Heegermeer en Sneekermeer.

Ecologische kwaliteit

Zoeken naar de zeggenkorfslak valt niet mee, het vergt kennis en oefening. Waarom zoveel moeite en aandacht voor een slakje van amper 2 millimeter? Zoals gezegd is de zeggenkorfslak kieskeurig en kun je hem beschouwen als een kanarie in de kolenmijn. Het dier weerspiegelt de ecologische kwaliteit van een gebied. Gaat het goed met de slak, dan is de kans groot dat er meerdere kwetsbare soorten leven, zoals gerande waterspin, dwergmuis en moerassprinkhaan. Verdwijnt de soort, dan kan dit duiden op verdroging, vermesting of te intensief beheer.

Later die middag rijden we naar de Skutelpoel en de oevers van het Heegermeer, waar we wederom de zeggenkorfslak vinden. Daar opnieuw de verwondering over het specifieke leefgebied van deze slak. Vijf of tien centimeter variatie in bodemhoogte kan het verschil maken tussen wel of geen geschikte plek. Als plantenspecialist vind ik deze relatie tussen plant en slak uitermate boeiend en leerzaam. Het laat zien hoe belangrijk ecologische kennis is bij het beheer van onze terreinen.

Remco de Vries van Omrop Fryslân maakte deze reportage van de Zeggenkorfslak.

Boswachter Henk-Jan van der Veen