Zonsopkomst in moerasgebied de Houtwiel.

’s Ochtends vroeg in het pikkedonker loop ik samen met stagiaire Manon van Wesel door het moerasgebied van de Houtwiel. Op onze laarzen soppen we langs rietzomen door het rietveen. Vlak voor ons vliegt luid krijsend een blauwe reiger op. Dan horen we een waterral luid roepen, de haren in mijn nek gaan recht overeind staan. In het donker heeft het moeras altijd iets geheimzinnigs. We zijn op weg om de muizenvallen te controleren die we gisteravond hebben uitgezet. Spannend, welke soorten gaan we aantreffen in de Houtwiel en Falomster Leyen?  Zullen we de waterspitsmuis weer aantreffen? Een fascinerend rovertje van het moeras.

Het begint langzaam licht te worden, de zon komt langzaam boven de horizon en geeft een prachtige geelrode gloed over de Houtwiel. We komen bij de eerste raai vallen die gemarkeerd zijn met een fluorescerend lintje zodat we ze makkelijker terug kunnen vinden. Het is altijd weer spannend, wat zou de vangst zijn voor vandaag? Een van de twee valletjes is dichtgeklapt. We legen de val in een doorzichtige zak zodat we de muis goed van dichtbij kunnen bekijken. Het blijkt een dwergmuisje te zijn, we vervolgen onze tocht. De volgende vier vallen zijn allemaal leeg.

Bij het laatste lintje is één van de vallen dicht. Ik leeg de val in de zak, luid piepend en sissend schiet er een grote muis heen en weer door de zak, een waterspitsmuis!  Met zijn venijnige tandjes probeert hij door de zak heen in mijn vinger te bijten! Waarschijnlijk om te laten blijken, dat hij het er niet mee eens is dat hij gisteravond bij het nuttigen van een paar sappige meelwormen ineens gevangen zat in ons valletje.

Van heel dichtbij
Als ik hem heel goed bekijk zie ik dat er hele kleine zwemvliesjes tussen zijn teentjes zitten, het zijn dan ook perfecte zwemmers en kunnen zelfs onder water duiken om hun prooi te bemachtigen! Op de staart zit een rij borstelharen die gebruikt wordt als roer wanneer hij onder water duikt.  De structuur van hun vacht is zo dat ze luchtbelletjes in hun vacht kunnen vasthouden zodat ze langer ondergedoken kunnen blijven en in het water niet te snel afkoelen. Bij de tekening van zijn vacht valt meteen op dat er een scherpe scheidingslijn zit tussen zijn zwartbruine rug en zijn grijswitte buik, verder is hij goed te herkennen aan zijn tweekleurige staart. Hij heeft een spits snuitje met lange snorharen en venijnige tandjes met rode puntjes. Waterspitsmuizen zijn zowel overdag als ’s nachts actief. Hij zoekt zijn voedsel in de oeverzone. Het is een fel rovertje, z’n voedsel bestaat vooral uit insecten, spinnn, slakjes, kikkervisjes en wormen en soms zelfs kleine visjes! Ze zijn erg actief dat komt omdat ze iedere dag ongeveer 50% van hun lichaamsgewicht moeten eten. Kortom een schitterend diertje dat zich perfect heeft aangepast aan het leven op het grensgebied tussen water en land.

Bij het bepalen van het geslacht is het dan ook belangrijk het rovertje goed in zijn nekvel te pakken zodat hij niet in je vinger bijt, zo doe je dat!

De waterspitsmuis staat als kwetsbaar op de rode lijst. Dit komt vooral omdat er nog maar weinig echte moerasgebieden in Nederland te vinden zijn.
Hij komt voor in moerasgebieden met ruige oevers waar grondwater opwelt, Als deze muis voorkomt in je gebied is dit dus ook een goede indicator voor goede (water) kwaliteit in je gebied. Die kwaliteit heeft de Houtwiel dus.

Hoe gaat zo’n muizeninventarisatie nou eigenlijk?
De afgelopen periode oktober heeft er een muizeninventaristatie plaatsgevonden in de gebieden de Houtwiel en de Falomster Leyen. Het onderzoek naar muizen gaat als volgt;  Er worden in het gebied enkele raaien uitgezet met om de tien passen twee life traps (levend vangende inloopvalletjes). Dit zijn valletjes met een trekkersysteem dat bij betreding van de val dichtklapt met een klepje.  Elke raai bestaat uit 10x 2 valletjes.De valletjes zijn voorzien van een flinke hoeveelheid hooi waar de muizen een comfortabel nestje in kunnen maken. Ook zijn de valletjes voorzien een ware cocktail van voedsel dat als lokmiddel en voedsel dient. Het gaat hier om een feestmaal van appel, wortel, muesli, pindakaas, en meelwormen voor de spitsmuizen.

De vallen worden om de 12 uur gecontroleerd, namelijk iedere ochtend en iedere avond. Ze blijven 5 rondes op dezelfde plaats staan. S’ochtends vroeg gaan we op pad om de raaien te controleren, dat doen we zo vroeg omdat we de periode dat de muizen in de vallen zitten zo kort mogelijk willen houden. S’avonds gaat het precies hetzelfde als bij de ochtendronde. Hieronder zie je hoe de valletjes in het gebied geplaatst worden.

Als er een valletje is dichtgeklapt, legen we de val in  een doorzichtige zak, zodat we de muis goed kunnen bestuderen en op soort kunnen brengen. Dat valt niet altijd mee, veel soorten lijken erg op elkaar, zoals aardmuis en veldmuis. Nadat de muizen zijn geïdentificeerd, worden ze weer losgelaten. Hieronder zie je hoe het op soort brengen in zijn werk gaat.

We hebben in totaal 7 verschillende soorten aangetroffen in de Houtwiel, namelijk:

• dwergmuis (Micromys minutus)
• aardmuis (Microtus agrestis)
• veldmuis (Microtus arvalis)
• gewone bosspitsmuis (Sorex araneus)
• waterspitsmuis (Neomys fodiens)
• dwergspitsmuis (Sorex minutus)
• bosmuis (Apodemus sylvaticus)