Eeuwenlang bepaalde de Twaalf Apostelenlinde het zicht vanuit het oosten op het klooster in Ter Apel. Waarschijnlijk waren beide even oud, maar zeker is dat niet. Toch gaat al heel lang het verhaal dat de linde geplant is ten tijde van de bouw die in 1465 begon.

De Oude boom
De boom, een winterlinde, dankte haar naam aan haar bijzondere vorm: ze had twaalf kruinstammen. Op wikipedia lees je dat die veelstammigheid ontstond door even zo veel bomen in een plantgat bij elkaar te plaatsen, als boomboeket dus. Het idee daarachter is dat de afzonderlijke stammen vergroeien tot één dikke, uitzonderlijke vorm.
Maar dat is onwaarschijnlijk. Logischer is dat de linde zelf al een bepaalde takgroei had die door snoeien tot de ‘samenkomst van de apostelen’ leidde.
In de linde huisden vleermuizen, bonte vliegenvangers en tal van insecten. Maar begin deze eeuw was duidelijk dat de linde gevaar liep. Zeker wanneer de bladeren nat zijn na een regenbui, en dus extra gewicht hebben, zouden bij een storm complete takken uit de boom kunnen scheuren. Om dat te voorkomen werd zij grondig ingekort.

Geveld
Dat ging goed tot de nacht van 28 op 29 december 2007. Door de harde wind viel de boom om; slechts een klein stuk holle onderstam bleef achter. Maar zoals ik al eens eerder schreef, hoeft dat niet helemaal het einde te betekenen. Lindes hebben het vermogen te regenereren. Als hun wortelstelsel intact is, en er bij voorkeur ook nog vermolmd hout is blijven liggen, dan maakt de boom nieuwe staken. In 2014 was ik in Ter Apel en zag hoe de Twaalf Apostelenlinde precies dat had gedaan. Wat opschot had ze geproduceerd, maar ook iets wat een echte nieuwe stam zou kunnen worden.

Nakomelingen
Om zeker te zijn van nakomelingen nam Staatsbosbeheer echter ook enthout waaruit 75 enten werden opgekweekt door de afdeling Zaad en Plantsoen. Daarvan bleven er 48 in leven en die werden overgedragen aan de beheereenheid Westerwolde in Sellingen. En dan wordt het een beetje raadselachtig. Het verhaal gaat dat de enten zijn ondergebracht op de kwekerij van de gemeente Vlagtwedde. Eén daarvan is geplant, op korte afstand van de oorspronkelijke groeiplaats van de Twaalf Apostelenlinde. Dat gebeurde in het jubeljaar 2015, toen het klooster 550 jaar bestond. Maar waar zijn de overige 47 enten? Navraag bij collega’s, het klooster, buurtbewoners en de gemeente leverde nog niets op. ‘Daar praat ik niet over’, is het verste dat ik gekomen ben in mijn speurtocht.Twee verhalen
En er is nog iets vreemds aan de hand. Op de site van het klooster lees ik dat er twee enten zijn terug geplant, die liefdevol de ‘kinderen van de Twaalf Apostelenboom’ worden genoemd. Eén daarvan is het exemplaar dat ik net noemde en dat nu strak geleid en gesnoeid wordt. En jawel, ik tel twaalf jonge en nog dunne hoofdtakken die ooit een machtige kroon kunnen vormen. Maar op precies de plek van de veterane staat óók een linde. Rienhart Wolf, die de omgeving goed kent en veel publiceert over de bomen van Ter Apel, bezweert mij dat dit toch echt de regeneratie van de oude linde is en geen nieuwe ent. Dus de jonge staak uit 2014 is nu een boompje.

Relict of reliek
In het kloostermuseum wordt een stuk van de oude linde bewaard. Een buurtbewoner raapte het op nadat de boom gevallen was, behandelde het tegen houtworm en schonk het in 2020 aan het museum. Het hangt nu bij de toegang tot de nieuwe westvleugel, bijna als een abstract kunstwerk. Maar het voegt zich toch ook naar de katholieke traditie waarin aan voorwerpen die in contact geweest zijn met heiligen, of aan overblijfselen van die heiligen zelf, een specifieke verering te beurt valt. Van deze relieken was een stukje van het kruishout een van de meest gewilde, en meestal werd het, zichtbaar achter glas, in een houder van goud en edelstenen geplaatst; een zogenoemde staurotheek. Die gewoonte leverde katholieken de protestantse spotnaam ‘van het houtje’ op.
Nu ga ik niet in geloofskwesties peuren, maar zonder dat je het over wonderen hoeft te hebben, is de wederopstanding van oude, gevallen lindes voor iedereen inspirerend, lijkt me zo.

Ik dacht ik maak vanuit de kanunnikenkerk een foto van de lindes. Dat lukt niet, maar vanuit de apsis met haar hoge glas-in-lood ramen zie ik het lover van de oude bomen die wat verder weg op het terrein staan. Geef het een paar jaar en het linker raam biedt zicht op de nieuwe groei van de linde die op precies de plek staat van de oude apostelenboom. En die vanuit dezelfde wortels ontspringt, zo zegt de laatste legende.Met veel dank aan Rienhart Wolf, Dion Voskens en Bram Verhave.