‘Er zijn wel 2300 soorten die op, in, onder of bij een eik leven’ Daar worden planten en dieren mee bedoeld, en ik neem voor het gemak aan ook mossen en schimmels. Eigenlijk zit het nog wat ingewikkelder, naarmate een eik ouder wordt trekt hij namelijk bepaalde soorten aan die zich alleen dan vertonen, zoals kevers die in zijn dode hout leven. Maar in een kinderboek moet je de informatieoverdracht beperkt houden. Dat begrijp ik heel goed. Toch fronste ik af en toe de wenkbrauwen bij Het verrassingsfeest voor Oude Eik, met tekeningen van Freya Hartas (uit Bristol) en versjes van Rachel Piercey (uit Londen). Misschien ken je het duo van hun vorige uitgave Bezoek het Bijzondere Bos van Beer.

Onderhoudend en bedenkelijk
Het verhaal van de nieuwe uitgave (2023) speelt zich in datzelfde bos af en Beer ontdekt dat Oude Eik jarig is; hij wordt wel vijfhonderd jaar. Tijd voor feest! Hij weet er alle dieren enthousiast voor te krijgen en iedereen draagt zijn steentje bij. Door de seizoenen heen zien we de voorbereidingen en tot slot volgt een grote verjaardagspartij met ’s avonds dans en theater. En dan is het voor veel soorten tijd voor hun winterslaap, de eik heeft zijn blad al verloren, de hulst staat met rode bessen in de sneeuw.
De prenten van Hartas zijn vol en dat is geweldig; het oog kan op reis langs duizenden details. En dat is ook de bedoeling van de makers. Bij elke afbeelding plaatsten ze een kader met zoekopdrachten. Grappig hoe ik als volwassene soms niet kon vinden wat toch heus in het midden en best groot is getekend (‘Oma en Opa Vleermuis onder een dekentje van schors’). Maar ik zie ook dat de bijen uit de tekstjes als hommels (dus met vachtjes) in de prenten zijn weergegeven.

Welk bos?
Het bos uit dit boek is uiteraard een fantasie. Dat weet je meteen wanneer de beer met de eik begint te praten. De aanwezigheid van een beer alleen al -volgens recent onderzoek stierf de bruine beer zo’n 1500 jaar geleden uit in Groot-Brittannië. Het mag allemaal in een (kinder)boek: speelgoed dat tot leven komt, tijdreizen, sprekende planten en dieren, mensen die op wonderbaarlijke wijze verkleind worden en avonturen beleven tussen de grashalmen…
Maar omdat dit boek niet alleen om speurplezier gaat en duidelijk een educatief doel heeft, vraag ik me af in welk bos ik eigenlijk meekijk. Ik zie chipmunks, stinkdieren en wasberen. Zouden Hartas en Piercey dit boek voor de Amerikaanse markt gemaakt hebben? Ik denk het wel, want wat beter kijken en daar zit een rode kardinaal (schitterende vogel trouwens, daar niet van) en in de eik heeft zich een grote bol maretak vastgezet, iets wat je in Europa niet zult zien (maar in de Verenigde Staten groeit de oak mistletoe).

Is dat erg? Nou, wanneer kinderen denken dat ze in een Nederlands bos die furry friends tegen kunnen komen wel. Als ze er niet zijn, zou het ze weleens tegen kunnen vallen. Maar wanneer ze er wel zijn, is er nog iets ergers aan de hand. Dan gaat het om dieren die ontsnapt of uitgezet zijn en concurreren met inheemse soorten. Een van de bekendste voorbeelden daarvan is de grijze eekhoorn (uit de Verenigde Staten) die voedselvoorraden van de inheemse rode eekhoorn plundert. Daarnaast brengt de exoot ook ziektes mee waar hij zelf ongevoelig voor is, maar die dodelijk zijn voor de Europese soort. In Nederland wordt de grijze eekhoorn niet vaak waargenomen, maar in Engeland vormt hij een bedreiging voor de rode soort.

Naar buiten
Na het zuur het zoet. Het boek neemt mij voor zich in omdat het zo royaal is. Ik ga er vanzelf in mee. Hoeveel echt leuke vondsten zijn er wel niet, van de Familie Duif die blaadjesconfetti maakt, tot de boshyacinten die het cijfer 500 vormen. En ik krijg heel goed door hoe er onder de eik nog een hele wereld is, met wormen en schimmels. Na alle vermaak binnen, spoort het boek je aan naar buiten te gaan. Waar de echte bomen zijn. Het boek geeft tientallen doe-tips waar je ook nog eens heel veel van opsteekt. Mooist van al is het idee om ‘je boom’ een jaar lang te volgen. Het verrassingsfeest voor Oude Eik, is een aanrader, maar wel een waar een bijsluiter bij hoort.

Met dank aan fauna-ecoloog Meta Rijks
Portretten: links Freya Hartas, rechts Rachel Piercey