Een van de beroemdste bomen van Nederland is de Troeteleik. Dat is een zomereik die ter hoogte van Ulvenhout in de middenberm staat van de A58. Ten behoeve van de aanleg van die snelweg kocht Rijkswaterstaat een deel van het landgoed Anneville van de familie De Constant Rebecque. Tussen 1986 en 1989 werd het tracé gerealiseerd. Tal van bomen sneuvelden, maar één exemplaar had het geluk niet in de weg te staan -of beter, precies erin, dat wil zeggen in de groenstrook tussen de twee rijrichtingen.

De boom werd steeds bekender. Gewoon omdat mensen over hem praatten wanneer ze hem daar in het voorbij rijden zo wonderlijk en eenzaam hadden zien staan. Maar ook omdat hij de media haalde toen in 2016 bleek dat Rijkswaterstaat voornemens is hem te kappen om een wegverbreding uit te voeren. Er volgden protesten en de eik werd ook nog eens voorgedragen voor de European Tree of the Year (waar hij zevende werd). En in 2021 (de boom stond er nog steeds) schrijft Bibi Dumon Tak een kinderboek met illustraties van Marije Tolman: de eik was hier.

Vriendschap
Dumon Tak maakt van het verhaal van de eik een echte fabel, waarin bomen en vooral ook dieren een stem en een persoonlijkheid hebben. De eik blijkt nogal gevoelig voor status -ooit was hij natuurlijk adellijk, maar wat bijna niemand weet is dat hij ook hele korte tijd koninklijk was (tijdens de zes weken in 1945 dat koningin Wilhelmina op het landgoed woonde).

Zijn beste maatje is een gaai en die twee hebben een wat plagerige verstandhouding. Dat komt misschien wel door de brutale aard van de vogel waarop de veel bedachtzamere eik reageert. Beide beseffen overigens hun onderling afhankelijke relatie: net als in de grote natuur verschaft de eik voedsel (in de vorm van eikels, maar ook insecten) voor de gaai. Van de andere kant is de boom ook aangewezen op de gaai voor verspreiding van zijn eikels (zijn nageslacht kan niet in de schaduw van zijn eigen kroon opgroeien) en is hij gebaat bij het verwijderen van rupsen en andere beestjes die zijn blad, bast en hout kunnen aantasten.
Het is duidelijk dat de schrijfster zich goed heeft laten voorlichten over de ecologie van de eik (ze bedankt Gert Fortgens van Arboretum Trompenburg). Maar er is meer. Het boek verscheen ter gelegenheid van de maand van de filosofie (in 2021) en om meer van dat vak te weten te komen, ging Dumon Tak wandelen met filosofe Eva Meijer.
De eik is een denker, dat past bij hem. Hij heeft eeuwen de tijd. (In tegenstelling tot de oppervlakkige populier, die is vooral goed voor klompenhout). Waar de eik zoal over peinst? Over de tijd zelf bijvoorbeeld en wat werkelijkheid is en of je die laatste eigenlijk wel kunt kennen. Dat zijn geen kinderachtige vragen, maar Dumon Tak weet maat te houden, zonder door de knieën te gaan voor haar jonge publiek. De eik neemt de stelling in dat hij ‘alles beleeft zoals het werkelijk is’. Wanneer het hagelt dan vlucht de gaai, maar de boom kan niet anders dan het weer beléven (accent door de schrijfster). Voortdurend schemert door de tekst heen de vraag: ‘wat kun je weten?’ En ook: op basis waarvan is dat dan?

Filosofische kwestie
In het boek vertelt de eik zijn levensverhaal aan de gaai. Af en toe zijn er intermezzi waarin het wortelkoor spreekt. Dat is gebaseerd op het (niet bewezen) idee van een wood wide web. Met die term wordt gewezen op de (vermeende) ondergrondse verbintenis van alle bomen in een bos. Aangetoond of niet, dat maakt niet zoveel uit in dit boek omdat de schrijfster het zo uitvergroot dat het duidelijk is dat het om fictie gaat. Het wortelkoor verbindt bij Dumon Tak alle bomen van de wereld. De eik krijgt zo het geroddel van struiken en bomen in de buurt mee, over wie schimmel heeft bijvoorbeeld. Waarop hij reageert: ‘Persoonlijk vind ik dat een privékwestie, maar aan de andere kant: je kan maar beter gewaarschuwd zijn.’ Er zijn ook serieuzere berichten, over plannen die de mensen maken om hem om te zagen. Wat aanleiding is voor de laatste grote filosofische kwestie van het boek: heeft de eik dan geen recht op voortbestaan?

In het werk van Marije Tolman komen veel bomen voor (bijvoorbeeld de waaiboom in Vosje). In het filmpje hieronder vertelt ze over het woordloze prentenboek De Boomhut dat ze samen met haar vader maakte.

Natuurlijk belde ik met Rijkswaterstaat om te vragen naar de toekomst van de eik. Er waren immers plannen voor een wegverbreding die de boom niet zou overleven. Marco Bakermans legt uit: ‘Het omliggend terrein is een Natura 2000 gebied en dus beschermd. De middenberm zou gebruikt worden om twee maal drie rijstroken met bijbehorende in-en uitvoegstroken te realiseren. In theorie kon de boom blijven staan maar zijn wortelkluit zou daar op den duur te veel te lijden krijgen met het afstoten van takken als gevolg. Dat is slecht voor de boom en gevaarlijk voor het verkeer. Een andere optie zou zijn om een compleet nieuw viaduct te bouwen, maar dat kost miljoenen. Voorlopig wordt de boom gespaard vanwege iets heel anders; de stikstofcrisis. De plannen liggen in de ijskast.’