Oeverkruid, geschilderd door J.W. Palmstruch (bron: Svensk botanik, vol. 6)

Het Canadameer bij Appelscha is in de wijde omtrek van het Drentse-Friese Wold bekend als plek om te zwemmen. Afgelopen voorjaar kreeg de prachtige natuurplas nog een opknapbeurt. Ondanks dat wordt er door recreanten nog wel eens gemopperd over de ‘rommel’ op de oevers. Eigenlijk doen we daarmee het wonderschone oeverkruid, waar het over gaat, schromelijk tekort.

Oeverkruid is een vrij zeldzaam plantje dat de laatste jaren behoorlijk achteruit ging. Het komt voor op plekken waar het water schoon, helder en voedselarm is. Het stelt flinke eisen aan zijn groeiplaats. Waar het oeverkruid groeit, weet je dat de plas wordt gevoed door grondwater met daarin weinig stikstof en fosfaat. Dergelijke omstandigheden zijn niet alleen gunstig voor oeverkruid. Het is vaak ook een garantie voor schoon zwemwater. Oeverkruid is dus geen rommel, maar een natuurlijk kwaliteitslabel voor zwemwater.

Eenvoudige schoonheid

Eerlijk is eerlijk: oeverkruid heeft zijn uiterlijk niet echt mee. Het kleine, grasachtige plantje heeft onopvallende bloemen en hij bloeit alleen als de oevers van de plas droogvallen. Zoals vaker het geval is: als je de schoonheid van iets wilt zien, bekijk het van dichtbij. Dan zie je bijvoorbeeld dat het plantje twee soorten bloemen heeft. De mannelijke bloemen bestaan uit een soort hartvormige schijfjes (helmknoppen) op een steel. De vrouwelijke bloemen vallen vooral op door de zeer lange stijl. Veel botanische tekenaars, zoals de Zweedse J.W. Palmstruch (zie tekening), waren in vroeger tijden juist verrukt van de eenvoudige schoonheid. Ze probeerden alle details zo nauwkeurig mogelijk vast te leggen.

Wettersturtsje

Oeverkruid, dat in het Fries wettersturtsje (waterstaartje) wordt genoemd, verdient wat ons betreft in meerdere opzichten wat meer erkenning. Staatsbosbeheer-collega’s in Brabant zijn bijvoorbeeld maar wat blij met onze ‘rommel’ uit het Drents-Friese Wold. De door regen en wind losgeslagen plantjes, die jaarlijks met vele honderden aanspoelen op de oevers, worden verzameld en elders gebruikt in de strijd tegen ongewenste exoten zoals watercrassula.

Het Akkerenven bij Huijbergen lag bijvoorbeeld bedekt onder een halve meter dikke, alles verstikkende, deken van dit woekerende waterplantje. Watercrassula komt oorspronkelijk uit Australië en werd in Nederland verkocht als tuinvijverplant. Van daaruit ‘kroop’ het de Nederlandse natuurgebieden in. Daar vormt het een grote bedreiging voor inheemse planten en fauna.

Oeverkruid als natuurlijk bestrijdingsmiddel

Stichting Bargerveen startte enkele jaren geleden een onderzoek naar hoe je watercrassula op een natuurlijker manier kunt bestrijden. Het vervolg hierop, het project Resilias, wordt nu financieel ondersteund met een Europese Life-subsidie. Het idee is simpel: eerst wordt het nogal hardnekkige watercrassula uit het ven verwijderd. Daarna worden inheemse plantensoorten als oeverkruid uitgestrooid of geplant. Het idee is dat het oeverkruid vaste voet aan de grond krijgt en een ongewenste soort als watercrassula via een strijd om het schaars beschikbare voedsel buiten de deur houdt.

Met een aantal collega’s oogstte Hein van Kleef van de Stichting Bargerveen vorige week met schepnetten een grote hoeveelheid oeverkruid bij het Canadameer. Dat ging vervolgens op transport richting Huijbergen. Daar kon ongeveer de helft van het Akkerenven met oeverkruid worden geënt. Volgens Van Kleef is het experiment in het Akkerenven een eerste in een serie van vijf. Hij heeft goede hoop dat deze natuurlijke manier van bestrijding werkt.

Toch wel een geinig idee, dat je met de ‘rommel’ uit het Canadameer elders in Nederland de kwetsbare natuur weer in de benen helpt.

Lees meer over de opknapbeurt die de Canadaplas kreeg in dit artikel: Natuur en recreatie hand in hand bij Canadameer.