Toen ik deze “flinke jongens”  zag staan naast enkele beuken voelde ik mijn fascinatie voor deze paddenstoel direct weer opkomen. Hoe kan dat toch? Heb ik vroeger te vaak het liedje: Op een grote paddenstoel rood met witte stippen, zat kabouter Spillebeen heen en weer te wippen. gehoord. Ik heb het altijd al een prachtige paddenstoel gevonden. Het kinderliedje trouwens ook. Op dit moment zie je ze overal in het Drents-Friese Wold letterlijk oppoppen.

Het gezegde: “ze schieten als paddenstoelen uit de grond”  kan niet treffender. Warm en vochtig weer is ideaal. Ze leven in symbiose met bomen zoals de berk, tamme kastanje en beuk, maar ook met dennen en sparren. De schimmeldraden onder de grond omhullen de haarwortels van deze boomsoorten. En profiteren zo van elkaar. Wat boven de grond groeit zijn de vruchtlichamen, die de sporen (zaadjes) verspreiden. Ze dragen het stempel; giftig. Dus u bent gewaarschuwd!

Maar even terug naar mijn fascinatie voor deze paddenstoel. Waarom nu net deze paddenstoel? Na een korte zoektocht op het internet naar antwoorden voelde ik mijn fascinatie alleen maar groeien.

Leest u met me mee?

In Europa en Azië werden Vliegenzwammen oorspronkelijk geassocieerd met kabouters, met het kwaad, met demonen en met vliegen.

De hoeden van de Vliegenzwam waren een essentieel bestanddeel van brouwsels van heksen, waardoor zij op hun heksenbezems zouden kunnen vliegen. De kerstman met zijn rood met witte kledij zou dan ook het symbool zijn van iemand, die denkt hemelwaarts te kunnen vliegen na het nuttigen van Vliegenzwammen. Rendieren blijken overigens ook wel een Vliegenzwammetje te lusten.

Met name de om hun hallucinogene eigenschappen bekend staande Vliegenzwam hebben een rol gespeeld in religieuze rituelen (sjamanisme) en zijn in verband gebracht met het ontstaan van oude plaatselijke geloven en wereldgodsdiensten.

De Vliegenzwam is zowel uit de Germaanse mythologie (Edda), waarbij de vruchtlichamen zouden ontstaan uit het op de grond gevallen schuim uit de mond van het briesende paard van Wodan, als uit de Griekse mythologie als ambrozijn of godenspijs bekend. In het klassieke verhaal over het Gulden Vlies zou “gulden vlies” staan voor “wollige hoed”, de hoed van de paddenstoel, die men in de oudheid als een godheid zag.

Het in melk of suikerwater gedrenkte rode vlies van de hoed van de mogelijk naar dit gebruik genoemde Vliegenzwam was ooit als vliegenverdelgingsmiddel populair. Linnaeus maakt in zijn “Reis door Skåne” melding van hoe ook hij de Vliegenzwam als zodanig gebruikte, door de pulp van rottende vruchtlichamen op de muur van zijn verblijf te smeren, waarna : “De walgelijke beesten stierven alsof de pest uitgebroken was”. Hij gaf de Vliegenzwam de latijnse soortnaam Amanita muscaria (muscaria = vlieg). Twee eeuwen later werd uit de Vliegenzwam het insecticide iboteninezuur geïsoleerd.

Tijdens de oorlog met de Noren aan het begin van de 19e eeuw, aten Zweedse soldaten voorafgaand aan de strijd “om zich moed in te “eten” Vliegenzwammen. Ze sloten daarmee aan bij een oude traditie uit Kamtsjatka, waar een likeur van Vliegenzwammen en een Bastaardwederik werd gebrouwen, die mits matig gebruikt, kracht en moed gaf om gevaren of de vijand te trotseren.

Dit zijn nog maar enkele beschrijvingen die ik u zo voorschotel. Dat de Vliegenzwam in onze culturele geschiedenis een grote rol heeft gespeeld is mij nu wel heel duidelijk. En ik ook niet de enige ben die zo gefascineerd is door dit natuurfenomeen! Misschien kijkt u nu toch met andere ogen naar de Vliegenzwam.

Boswachter Corné Joziasse