De grensboom van Beilen.

In 2024 vieren we bij Staatsbosbeheer ons 125-jarige bestaan, met het Jaar van het Bos. Met een aantal speciale van Boom- tot Boswandelingen vieren we onze bomen, het bos en bosbeheer. Als meest bosrijke provincie doen we in Drenthe we natuurlijk mee. In een aantal blogs vertellen we je graag meer over een boomsoort die voor Drenthe én de Drenten heel belangrijk is: de zomereik. In deze eerste aflevering beginnen we met een paar oude knakkers.

Eigenlijk zou een zomereik oftewel de Quercus robur zichzelf moeten voorstellen, want wat weten wij mensen er nu eigenlijk van? Paulien Cornelisse kroop in onze podcastserie Groene oren al eens in de schors van de eik. Het resultaat is even boeiend als hilarisch.

Zelf raakte ik gefascineerd door deze boomsoort in Duitsland, in het Hasbruch om precies te zijn. In dit kleine stukje laaglandoerbos tussen Oldenburg en Bremen staat de Friederikeneiche.
De stam van deze imposante zomereik heeft een omtrek van bijna acht meter en men schat de leeftijd op minstens 500 jaar. VIJF-HON-DERD jaar. Ik kan het me nog steeds maar moeilijk voorstellen. Ook zijn grillige vorm, vol vergroeiingen, wonden en dode takken brachten me in verwarring. Als een ogenschijnlijk nogal gehavende eik zo oud kan worden, waarom zie je ze dan zo weinig in Drenthe?

Boomloos Drenthe

Het antwoord is niet heel ingewikkeld, maar wel moeilijk voor te stellen als je nu naar onze boomrijke provincie kijkt. Drenthe was namelijk lange tijd, misschien al vanaf de Vroege Middeleeuwen tot 1850, nogal boomarm. Op de brinken van Drentse esdorpen stonden weliswaar oudere eiken. Maar zodra die dik genoeg waren, kapten de dorpelingen ze en gebruikten ze voor bijvoorbeeld de zware gebinten in boerderijen. Zelfs in bossen die we nu als oerbos bestempelen, zoals het Norgerholt en het Gasterse holt, zijn de eiken vaak niet ouder dan 150 jaar. In het leven van een zomereik kun je zeggen dat het net pubers zijn. Wel pubers om te koesteren trouwens.

Dikke bomen

Gelukkig zijn er in Drenthe hier en daar wel individuele eiken die al een respectabele leeftijd hebben bereikt. Aan de Beilerstraat in Assen staat bijvoorbeeld een eik waarvan men de leeftijd schat op zo’n 2,5 eeuw. Marten van Dijken schreef in een gastblog eerder over deze reus. De dikste Drentse zomereik is die aan de rand van het landgoed Mensinge bij Roden. In 2021 werd de stamomtrek bepaald op 5,41 meter. De Dikke boom, zoals de majestueuze eik in de volksmond wordt genoemd, groeit nog steeds. In 2014 werd de omtrek bepaald op 5,24 meter. De leeftijd van de boom werd eerder geschat op meer dan 300 jaar, maar volgens het Landelijk Register Monumentale Bomen ligt het plantjaar tussen 1750 en 1800. Een andere in het oog springende zomereik is de Grensboom van Beilen. Ze werd waarschijnlijk geplant om de es van Eursinge te markeren, vandaar de naam grensboom. Op basis van de gemiddelde groeisnelheid en de omtrek van 5 meter (2010) wordt geschat dat de boom tussen 1750 en 1800 werd geplant. Lokaal doen verhalen de ronde dat deze boom ook al 350 jaar oud is.

Nog even geduld

Oude bomen die vele mensengeneraties lang meegaan, worden door de overlevering vanzelf nog ouder dan ze al zijn. Het zijn hoe dan ook oude knakkers, maar ze moeten nog wel even voordat ze net zo dik zijn als de Friederikeneiche in de Hasbruch. Met een groeisnelheid van zo’n 2 cm per jaar, moeten we nog een kleine 125 jaar geduld hebben. Alle tijd om eens goed in het leven van deze potentiële woudreuzen te duiken. In een volgend blog ga ik daarom wat dieper in op de ecologische waarde. Oftewel welke planten en dieren beschouwen, net als veel mensen, de zomereik als hun lievelingsboom.

Alle van Boom tot Boswandelingen vind je hier.