uitsluipende libel

Libellen hebben een bijzondere levenswijze. Wij zien deze kleurrijke dieren in de zomer vliegen, maar het grootste deel van hun leven zijn ze als larve in het water te vinden. Bij de laatste vervelling van de larve komt de libel uit het huidje kruipen, ook wel uitsluipen genoemd. Dit gebeurt boven water, vaak vlakbij de waterrand en het huidje blijft daar achter. En dat is waar ik dit voorjaar naar op zoek ben geweest: libellenlarvenhuidjes!

Als gepassioneerd natuurliefhebber houd je er soms rare hobby’s op na, tenminste, rare hobby’s voor de ‘gewone’ Nederlander. Je ziet ze wel, die mensen die in het veld ergens op hun knieën liggen, voorovergebogen en volledig in beslag genomen door hetgeen wat daar loopt, kruipt of groeit. Ze bestuderen het met een loep en tussendoor slaan ze er hun naslagwerk op na over de kleinste details. Na enige tijd komt dan de conclusie: het is echt een gewone satermier, kijk maar naar de kaken met kauwrand, de ingedeukte kop en de lange kaaktasters. Ik geniet er altijd erg van om mensen zo volledig gefocust bezig te zien over een klein dingetje, vaak discussiërend over termen waar ik nog nooit van gehoord heb. Ik zie mezelf dan ook als een beginner, er zijn nog zoveel dingen die ik niet weet, vooral als je bij soortgroepen de diepte in gaat.

Dit voorjaar heb ik eens een poging gewaagd om wat meer de diepte in te gaan bij een diergroep. Ik ben op zoek gegaan naar libellenlarvenhuidjes en heb geprobeerd om deze te determineren.

Levenswijze van de libel

Libellen hebben een bijzondere levenswijze. Vanaf mei zien we de eerste prachtige volwassen exemplaren rondvliegen. Maar voordat het zover is gebeurt er heel wat. De larven van libellen leven namelijk in het water. Hier leven ze afhankelijk van de soort soms één jaar, maar soms ook meerdere jaren. De volwassen libellen zetten hun eitjes af in het water, uit dit eitje komt een larve. Deze larven zijn, net als volwassen libellen, ook echte jagers. Ze eten alle waterdiertjes die kleiner zijn dan zijzelf. Zo groeien ze en moeten ze regelmatig vervellen. Afhankelijk van de soort duurt het zeven tot zeventien keer voordat de larve volgroeid is. Dan komt de laatste vervelling: het uitsluipen! De larve klimt uit het water, het huidje barst open en een libelle vouwt zich uit het huidje. Dit uitsluipen kan wel een uur duren en als het koud is zelfs een hele dag. De libelle moet dan nog uitharden en vliegt daarna weg, het huidje blijft achter.

Libellenlarvenhuidjes

Het leuke is dat je aan de hand van alleen het achtergebleven huidje kan bepalen welke soort er daar uitgeslopen is. Iedere libellenlarvensoort heeft zijn eigen kenmerken en die kun je terugzien in de huidjes. Aan de hand van zo’n huidje kun je dus vaststellen dat een bepaalde soort zich daar heeft voortgeplant. Sommige volwassen libellen zijn namelijk heel lastig te inventariseren. Ze vliegen bijvoorbeeld op onbereikbare plekken of vliegen heel hoog en snel voorbij. Daarbij lijken sommige soorten ook nog eens heel erg op elkaar. Maar zo’n huidje blijft gewoon stilzitten, deze kun je zonder de libel te verstoren of iets dood te maken zelfs verzamelen om naderhand rustig uit te zoeken van welke soort het is.

De diepte in

Maar dan moet je nog wel even de boeken in en heb je een loep of zelfs een microscoop nodig. Gelukkig leef ik in een tijd waarin er prachtige veldgidsen met goede gedetailleerde foto’s bestaan. In de fotogids van libellenlarvenhuidjes staat ook een determinatiesleutel om bij de juiste soort uit te komen. Aan de hand van allerlei beweringen maak je elke keer een keuze, waarbij je uiteindelijk bij de soort uitkomt. Je gaat dan bijvoorbeeld kijken naar het prementum, de labiale palp met diepe of ondiepe tanden, lengteverhoudingen tussen de ogen en de scapi, of rugdoornen en zijdoornen aanwezig zijn en op welke segmenten, lengte van sterniet of breedte van paraproct, etc. Ik vind dan wel dat je de diepte in gaat. Het zijn ook net een soort puzzeltjes die je dan gaat oplossen, en daar moet je wel van houden. Zo vond ik dit voorjaar in een vennetje huidjes van de noordse witsnuitlibel en de grote keizerlibel. Ook had ik nog huidjes van juffertjes verzameld, maar die zijn zo klein, daar kwam ik niet uit.

Droogte

Deze zomer heeft vele records verbroken en daar maak ik me wel zorgen om. Het vennetje waar ik in mei nog tot aan mijn knieën in het water liep op zoek naar de libellenlarvenhuidjes, staat nu al meerdere maanden droog. Al op 20 juli kon ik gewoon op de droge bodem zitten. In het laagste deel stond toen nog een klein beetje water, maar dat was in augustus ook weg. Een miniatuur Grand Canyon bleef er over.

Ik vraag me af of alle soorten die in dit water leven dit wel overleven? Kunnen ze toch ergens wegkruipen, wachtend tot er weer water in het ven staat? Of is straks alles dood? Zullen er komend voorjaar weer libellen vliegen? Of hebben de larven het niet overleefd? Allemaal open vragen, de tijd zal het ons leren. Ik hoop van ganser harte dat ik dit voorjaar weer kan genieten van de vliegende libellen langs het ven en weer op zoek kan naar de uitsluiphuidjes!