Deze sparren zijn door de letterzetter aangetast

In de bossen van Staatsbosbeheer in Drenthe zijn verschillende functies zoals recreatie, natuur en houtproductie met elkaar verweven. We leggen binnen elk bos(gebied) wel bepaalde accenten. In het ene deel van het bos kan het accent meer op houtproductie liggen en in het andere deel juist op natuurdoelen. In het Drents-Friese Wold en Hart van Drenthe vind je bijvoorbeeld natuurbossen waar we op termijn geen hout meer oogsten. Nu worden daar nog naaldbomen gekapt om ruimte te maken voor loofbomen, zoals berk, eik en beuk.

Op de Hondsrug, in boswachterij Gieten-Borger, ligt het accent op houtproductie, recreatie en cultuurhistorie; heel multifunctioneel dus. In oktober 2013 raasde er een flinke storm over Drenthe (veel steviger dan die van vorige week), waarbij op de Hondsrug veel bomen zijn omgewaaid. Een klein insect wist hier slim van te profiteren; de letterzetter.

Sparren

De letterzetter komt vooral voor op sparren zoals fijnspar en sitkaspar. Het is een kleine bastkever (4 tot 5 mm groot) en zijn lichaam is bedekt met geelbruine haren. De bomen kunnen door harsvorming insecten weren, maar als ze zijn verzwakt door schade of zijn omgevallen tijdens een storm, dan is dit niet meer voldoende en kan de boom door enkele kevers gekoloniseerd worden. Deze verzwakte bomen worden in eerste instantie bezocht door mannelijke kevers. De mannetjes zoeken op de schors naar een geschikte plaats om zich naar binnen te boren. Eenmaal binnen begint hij een paringskamer te graven en als deze klaar is, scheidt hij een chemische stof uit waarvan de geur de vrouwtjeskever moet lokken. Een mannetje paart met 2 tot 3 vrouwtjes waarna deze verder graven onder de schors. In gangen van maximaal 15 cm lengte legt het vrouwtje tientallen eitjes. De larven die daaruit komen, eten weer nieuwe gangen, dwars op de moedergang, Dit veroorzaakt een heel karakteristieke patroon waarbij het lijkt of er een boekwerk is geschreven. Vandaar de naam letterzetter.

Storm

Na een storm of juist een droge periode zijn er vaak meer letter­zetters door het grotere aanbod aan verzwakt en dood materiaal in het bos. Plagen van de letterzetter duren 3 tot 6 jaar. In het eerste jaar worden vooral de afgebroken stamdelen en omgewaaide bomen zonder wortels gekoloniseerd, in het tweede jaar ook de (in de scha­duw) liggende als verzwakte staande bomen en in het derde jaar voornamelijk de staande verzwakte bomen. De piek van de letterzetter-plaag is in het 2e en 3e jaar. Drie jaar na de storm van 2013 zitten we nu op de Hondsrug op een grote piek van aangetaste bomen.
In de Staatsbossen van Gieten-Borger oogsten we daarom de door letterzetter aangevreten bomen. Omdat de kevers vanaf eind maart/april weer uitvliegen, kappen we juist nu om verdere verspreiding tegen te gaan. Ook worden de stammen versneld afgevoerd. Dode bomen waar geen schors meer omheen zit, laten we staan zodat spechten en andere holenbroeders deze kunnen gebruiken.

Omvorming

Gevarieerd bos met verschillende boomsoorten en leeftijden is het minst gevoelig voor stormen en plagen. Daarom is Staatsbosbeheer de laatste jaren bezig om de monotone en eenvormige bosvakken (percelen met één en dezelfde boomsoort) om te vormen naar een aantrekkelijk bos met verschillende soorten. Uiteraard met aandacht voor de bijzondere waarden van sommige sparrenbossen in Drenthe (bv. paddenstoelen). In de natuurbossen zoals in het Drents-Friese Wold laten we overigens steeds vaker de door letterzetter aangetaste bomen staan.

Boswachter Martijn Harms