Als boswachter had ik het geluk aanwezig te zijn bij een onderzoek naar een zeer bijzondere soort, de zeldzame rivierprik. De rivierprik lijkt iets op een kleine paling, maar hij behoort niet tot de vissen. Het is een ‘rondbek’. Ze hebben een ronde bek met scherpe tandjes waarmee ze zich vastbijten aan vissen in zee en hier lichaamsvocht uit zuigen. Het zijn dus parasieten. Als larven echter hebben ze een heel andere leefwijze. Ze zijn blind en leven in de modderige bodem van een beek. Daar filteren ze het water van kleine organismen en dood organisch materiaal.

OUDEMOLEN- Waterschap Hunze en Aa’s doet sinds 2009 jaarlijks onderzoek naar rivierpriklarven in de Drentsche Aa in samenwerking met Wageningen Marine Research (IMARES). Elk najaar wordt er gekeken naar het paaisucces van het afgelopen voorjaar. Met een ‘van Veen Happer’ worden monsters uit de beekbodem genomen, in een zeef uitgespoeld en de larven geteld en opgemeten. Van elk monster worden veel meer gegevens verzameld, wat tot veel nieuwe informatie leidt over het leefgebied van deze weinig onderzochte soort.

De rivierprik is één van de drie soorten rondbekken die in Nederland voorkomen en de enige soort die tot nu toe in de Drentsche Aa is waargenomen. Als volwassen prik leven ze op zee om na drie jaar in het najaar en winter terug te keren naar de paaiplaatsen in de stroompjes van de Drentsche Aa. Via Delfzijl komen ze het binnenwater in, en het bijzondere is dat ze precies de weg weten naar die ene plek in het stroomgebied in het Nationaal Park! Dit komt doordat de larven een geur afgeven die met het beekwater naar zee stroomt. Door dit spoor vanuit zee stroomopwaarts te volgen, weet de rivierprik precies waar de goede paaiplek is.

Blind geboren
De paai vindt plaats op zonnige dagen in april en mei. De rivierprik maakt hiervoor een nestkuil door steentjes met behulp van hun zuigmond te verslepen. Hier vindt de bevruchting plaats. Na deze daad sterven de volwassen rivierprikken. De bruin gekleurde larven worden blind geboren en hebben ook nog geen ronde bek. Ze leven in de beekbodem waar hun kopje net bovenuit steekt om kleine organismen en dood organisch materiaal uit het water te filteren. Aan het eind van de zomer, als ze zo’n 12 centimeter zijn, ondergaan de prikken een gedaanteverwisseling, een metamorfose. De larven krijgen ogen, een ronde bek en een mooie zilveren kleur. Ze trekken dan in het najaar richting open zee.

Op het volgende filmpje zijn twee verschillende rivierpriklarven te zien die tijdens dit onderzoek gevangen zijn. Een éénjarig bruin/rood beestje van maar een paar centimeter en een larve die zijn gedaanteverwisseling ondergaan heeft en deze winter naar zee trekt. Je ziet hier de verschillen heel goed.

https://youtube.com/watch?v=JlYmEGJpvWg
Succes
Dit jaar was het resultaat van het onderzoek erg succesvol. Er zijn nog nooit zoveel rivierpriklarven gevangen bij een bemonstering op deze paailocatie (het Gasterense diep). Dit betekent waarschijnlijk dat er afgelopen najaar en winter dus veel rivierprikken de paaiplek hebben bereikt en zich met succes hebben voortgeplant. Hoe kan dat zo plotseling? Heeft dit te maken met de kwaliteit van het water? Wordt de bewuste paaiplek de laatste jaren beter door ons beheerd? Hebben projecten zoals ‘Beek op Peil’, waarbij met behulp van bomen in de beek wordt gewerkt aan beekbodemverhoging en habitatvariatie, een relatie? Of was het dit jaar bij toeval een goed jaar? Genoeg vragen om ons te blijven verdiepen en verder onderzoek te doen naar dit bijzondere beestje.

En ach…. dan heb je er als boswachter wel een keer een kletspoot voor over.

In ROEG! TV was op 3 december een leuk item te zien over de bemonstering van dit najaar (vanaf 2:20): http://www.rtvdrenthe.nl/tv/programma/28/Roeg/aflevering/16482

Boswachter Lizette Wolf
PS: Fijne kerstdagen en een goede jaarwisseling gewenst!