Oude eikenbos in Jaegersborg Denemarken

De mens kan niet zonder bomen. In hun veelheid van voorkomen en gebruik zijn bomen altijd gewaardeerd. En vooral grote en oude bomen spreken tot de verbeelding. De oudsten en meest majestueuze hebben een naam en worden geroemd. De dikste bekende woudreus ter wereld staat in Mexico en heeft een omtrek van 36,2 meter. Volgens wetenschappers is die boom ruim 3000 jaar oud!

De dikste van het land
In Nederland zijn de bomen wat jonger en dunner. Zo staat de dikste eik van Nederland op landgoed Huis Verwolde in Laren, gemeente Lochem. Deze eik heeft een stamomvang op borsthoogte van 7,75 meter en een hoogte van 25 meter. De leeftijd van de eik wordt geschat op 500 jaar. Hij is ontsproten in de tijd dat Karel V (1500 – 1558) zijn vader opvolgde als landsheer van de Nederlanden in 1515. De site www.bomenstichting.nl beschrijft zulke oude bomen en is zeker de moeite van bekijken waard als je van monumentale bomen houdt.
Wat heeft de eik van Huis Verwolde in zijn leven allemaal meegemaakt? Hoe zag ons landschap, en vooral Drenthe, er toen uit? Oude schilderijen geven een redelijk goed beeld. Drenthe was in die dagen een gebied met heide, zandverstuivingen, beekdalen en venen. Het oerbos met woudreuzen was al lang gekapt. De dikste eiken zijn gebruikt voor de bouw van de V.O.C. schepen en voor de mijnen. Hele vrachten hout gingen van Drenthe richting scheepswerven in het westen. Uitgedund bos werd beweid en gebrand waardoor het langzaam verdween. Heide en stuifzand kwamen er voor in de plaats.

Hoe is dat in het Dwingelderveld?
In het Dwingelderveld is Staatsbosbeheer in 1905 begonnen met het planten van de eerste bomen in een verder open landschap. Onze oudste bomen zijn dan ook maar net 100 jaar oud; relatief jong in vergelijking met de weinig overgebleven woudreuzen die wij nu nog in Nederland kennen.

Onlangs was ik in gesprek met collega Jeroen Pater uit Noord-Holland. Hij is liefhebber en kenner van grote bomen, en heeft er zelfs een boek over geschreven: Monumentale bomen in Europa. Hij vertelde mij dat wij al haast niet meer weten hoe groot onze inheemse eiken eigenlijk kunnen worden. In de tijd van de Germanen hadden we hier eiken die ons voorstellingsvermogen te boven gaan.

En in het Dwingelderveld? Een paar jaar geleden hadden wij een gesprek over de dikste eik van ons gebied. Volgens oud-collega Maarten Perdeck staat deze eik bij de geluidswal aan de A28, maar volgens mij is het exemplaar in het bos tussen Schurenberg en het Zandveen de dikste. We hebben toen de beide eiken gemeten. Die bij de geluidswal was de dikste met een omtrek van 3,57 meter. De andere eik had een omvang van 2,95 meter. Mooie bomen, maar nog lang geen bekende woudreuzen. Eigenlijk zijn het nog maar een stel anonieme pubers…