DRENTHE ALGEMEEN – Excusez le mot. Het is niet netjes zo’n titel. Ik weet het. Maar dat dacht ik wel toen ik achter mijn collega en plantenkenner Roelof Blaauw aanhobbelde. Nu ben ik zelf wat meer thuis in organismen met veren of een vacht, maar het is ook niet zo dat planten er een beetje bij bungelen. Alleen het wil nog niet zo vlotten om sommige orchideeën onder de knie te krijgen.

Vooral de soorten die voorkomen in de natte beekdalen zijn voor mij een crime. Bij zuivere vormen van de rietorchis, brede orchis, gevlekte orchis en vleeskleurige orchis moet je al heel goed kijken om de verschillen te zien. Dan heb je ook nog weer allerlei ondersoorten, zoals een gevlekte orchis die in hoogvenen voorkomt met onder meer als kenmerk – als ik het goed begrepen heb – dat hij geen gevlekte bladeren heeft. En er zijn rietorchissen die juist wel gevlekte bladeren hebben en alsof het allemaal nog niet verwarrend genoeg is, heb je ook nog weer kruisingen tussen deze soorten.

En dan die Latijnse namen. Vroeger (1836 – Flora Batava) heette de gevlekte orchis, Orchis maculata. In goed Nederlands gevlekt standelkruid. Tegenwoordig wordt hij niet meer als een Orchis beschouwd, maar als een Dactylorhiza. De Latijnse naam Orchis is voorbehouden aan soorten die in Nederland vooral voorkomen in Zuid-Limburg zoals het soldaatje en de harlekijn (Orchis morio), al kwam die laatste ooit ook in Drenthe voor. Dus de gevlekte orchis is geen Orchis meer, en de Orchis morio heet dus harlekijn. Volgt u het nog?

Bosjesman

Omdat ik van nature wat meer een bosjesman ben dan een grasmaaier, was het qua orchideeën een stuk eenvoudiger. In de Drentse bossen kom je over het algemeen maar één soort met enige regelmaat tegen, de brede wespenorchis (ook geen Orchis trouwens). En op paar plekken vind je de dennenorchis en grote keverorchis. Bovendien lijken die soorten totaal niet op elkaar. Kortom, je bent al snel een bosorchideeënspecialist.

Maar er is storm op komst. Of beter, die gierde al om het huis zonder dat ik het wist. Er schijnt na beraad door echte deskundigen ook een bosorchis te zijn, de Dactylorhiza maculata subsp. fuchsii. Oftewel zo’n ‘klotending’ uit de familie van ondersoorten en bastaarden en die tot nu toe veilig in de graslanden stonden. Ik heb wel eens zo’n overdreven roze ding gezien in het bos, maar liep er altijd snel aan voorbij met de gedachte dat het vast een reislustige beekdalbastaard was. Maar daar kom ik nu niet meer mee weg.

Gelukkig is er hoop. Van wilde orchideeënspecialist Hans Dekker is een prachtig boek in de maak. Op 28 juli verschijnt bij de Koninklijke Van Gorcum Orchideeën in Noord-Nederland. De aankondiging op de website is hoopgevend: Het boek bevat tientallen foto’s van orchideeën waardoor herkennen in het veld gemakkelijker wordt. Kom maar op met dat boek, ik kan niet wachten!

Boswachter Aaldrik Pot

p.s. Voor de goede orde, ik vind orchideeën prachtig. Het zijn de ‘parels van onze natuur’ zoals Hans Dekker terecht als ondertitel op zijn boek gebruikt. Maar iedereen die wel eens geprobeerd heeft een van die Dactylorhiza’s te determineren, begrijpt mijn lichte frustratie. Denk ik.