HART VAN DRENTHE – De eerste dag van mei, postend bij een dassenburcht op een koude avond, maakte zich enige opwinding van mij meester. Ik hoorde de zomertortel koeren, vroeger ook wel tortelduif genoemd. De zomertortel broedt in bosranden, parkachtige landschappen met verspreid staande bomen en bosjes, heggen en houtwallen. Maar ook in het bos is deze duif als broedvogel aan te treffen.

Zeldzaam
Ik was blij de vogel te horen, het is een zeldzame soort geworden, ook in het bos. Sinds de jaren 60 is de soort met 95 procent afgenomen, schrikbarend. In mijn werkgebied kan ik het ook merken, de karakteristieke roep hoor ik steeds minder.

Onder de Europese duiven is het de kleinste en ik vind het ook de moedigste. De zomertortel is namelijk als enige onder de duivensoorten geen standvogel. Nee, hij trekt weg in september, om te overwinteren in West-Afrika. In het voorjaar komen ze onze kant weer op. Vooral die tocht is een hachelijke onderneming, want onderweg worden ze massaal afgeschoten. Vooral boven het eiland Malta krijgen ze het zwaar te verduren. Duif zal wel een lekkernij zijn, maar zo’n klein duifje daar zit toch niet veel vlees aan?

De tortel zien is niet eenvoudig, ik doe zo af en toe een poging, maar het lukt me zelden. In het bos broedt de vogel namelijk in dichte fijnspar-vakken. Veilig voor predatoren, maar jammer voor de kijkers. Want het is een prachtig gekleurd duifje: een rode ring om het oog, een zwart met blauw gekleurde vlek in de nek en een mooi bruin zwart gekleurd verendek. De zomertortel wordt nog wel eens verward met de Turkse tortel, maar die is – ik mag het eigenlijk niet zeggen natuurlijk –  veel saaier: effen beige met een paar zwarte streepjes in de nek.

Makkie
Dus bij gebrek aan een zichtwaarneming geniet ik dan maar van het kenmerkende prrrroeprrroeprrroe geluid. Eenmaal gehoord, vergeet je het nooit meer. En niet te verwarren met andere vogelgeluiden. Een makkie.

Maar zoals gezegd, ook dat geluid hoor je steeds minder vaak. De zomertortel heeft het ook in ons land moeilijk. Hij eet vooral onkruidzaden en oogstresten. En dat valt nog niet mee om te vinden. In het bos staan voor de vogel weinig geschikte planten en slechts hier en daar vind hij nog iets van zijn gading in ruige randen of weilandjes. De wildakkertjes die vroeger in bossen werden aangelegd, zijn er niet meer. Maar bovenal,  het kleinschalige landschap van weleer is sterk veranderd. Hier en daar zijn nog wuivende graanakkers te zien, echter onkruiden staan er nauwelijks meer tussen.

Geen wonder dat deze duivensoort zo enorm achteruit is gegaan. Toch hoop ik dat de zomertortel stand houdt en wij nog lang mogen genieten van dit bijzondere duifje. Zijn moed zou eigenlijk beloond moeten worden.

Luister hier naar het geluid van de zomertortel.

Boswachter Pauline Arends