HONDSRUG – Zeldzaam doch niet belangrijk. Het is een opmerkelijke combinatie van woorden in het boek Amfibieën en reptielen in Drenthe van Edo van Uchelen. En dan gaat het, niet onbelangrijk, over de zandhagedis. Om even terug te komen op die woorden. In Drenthe is de zandhagedis inderdaad een relatief zeldzame verschijning. In andere delen van het land zoals op de Veluwe en in de duingebieden, is deze voor Nederlandse begrippen forse hagedis redelijk algemeen. Bovendien gaat het over het algemeen goed met de soort ook al staat hij op de Rode lijst als kwetsbaar aangemerkt.

Droge heide
In Drenthe komt de zandhagedis van nature waarschijnlijk alleen voor op de Hondsrug. De populaties die meer westelijk in de provincie leven, zijn waarschijnlijk ooit uitgezet. Hoe dan ook, als je een zandhagedis wilt zien moet je zoeken op de droge heidevelden. Maar gekgenoeg kun je er op het Balloërveld naar zoeken tot je een ons weegt, zoals een goede vriend van mij onlangs weer eens bevestigde. Alhoewel het nog wel even duurt voordat hij een ons weegt, maar dat terzijde.

Zandhagedissen, en dan met name de mannen, zijn in deze tijd van het jaar op hun mooist. Om de vrouwen te verleiden trekken ze een gifgroen bruiloftspak aan en ongetwijfeld zijn de ‘giftigste’ mannetjes het meest aantrekkelijk. In deze tijd is opvallen bij de vrouwen (voortplanting) even belangrijker dan niet opvallen (gevaar) voor de roofdieren. Na de paring zoekt het vrouwtje een zandig plekje om haar eieren af te zetten. Zonnewarmte moet vervolgens de rest doen, dit in tegenstelling tot de levendbarende hagedis waarbij de jonge hagedisjes zich in het lijf van de moeder ontwikkelen.

Wandelaars? Fijn!
Dat het weer wat beter lijkt te gaan met de Drentse zandhagedissen heeft onder meer te maken met gericht beheer van de terreinen waar ze voorkomen. Maar ook de tijd is een goede vriend van dit prachtige reptiel. Zonder oude heidestruiken wordt het nooit wat. Als terreinbeheerders vervolgens voor wat gerommel (stukje plaggen, zandige plekjes maken, boomstobbe hier, braamstruweeltje daar) zorgen, wordt het nog beter. En waar natuur en recreatie soms op gespannen voet met elkaar staan, is voor de zandhagedis juist fijn dat wandelaars de zandpaadjes openhouden. En nog opmerkelijker, de door sommigen beweende achteruitgang van de fazant, heeft de zandhagedis alleen maar goed gedaan. Fazanten zijn namelijk verzot op jonge hagedissen…

Gisteren was ik weer eens op een van mijn favoriete gebieden in de buurt van Exloo. Elk jaar doe ik een dappere poging eens zo’n knalgroene man op de foto te zetten. En zowaar is dat deze keer aardig gelukt, al zal ik er niet Wildlife Photographer of the Year mee worden. En dan denk je al snel dat het is gelukt omdat ik als boswachter wel eens van het pad af mag. Maar niets is minder waar, tijdens inventarisatierondjes was me al eens opgevallen dat je vanaf het pad veel meer zandhagedissen ziet dan er buiten. En dat was ook nu weer het geval. Ongetwijfeld heeft dat te maken met de afwisseling die langs de paden het hoogst is. Van de nood een deugd maken, heet dat volgens mij.

Boswachter Aaldrik Pot