De Punica oase! Ik kon het niet helpen aan dit frisdrankreclamelandschap te denken, toen ik het nieuwste beeld zag in het park van het Kröller-Müller Museum. Het is van de fransman Pierre Huyge, die eerder in dit blog besproken werd toen hij in een aquarium een heremietkreeft een kunstige behuizing schonk.

Maar nu is Huyghe buiten bezig geweest: binnen een rand van golvende zandheuvels (die op woestijnduinen lijken -ze zijn nog maar spaarzaam begroeid) ligt een eiland, met daarop een niet te missen palm. Ik zie ook een spar en bamboe, samen leveren die een nogal zenuwachtig boombeeld op. Een bord met daarop een vlekkenkaart verklaart de verdere beplanting -Gertrude Jekyll (1843-1932), de formidabele Engelse tuinarchitecte die beroemd werd met dit soort tekeningen, zou een flauwte krijgen. Een wolk chrysanten bij lage anjers en pompoenen? Mooi is het allemaal niet, maar daar lijkt het de kunstenaar ook niet om te doen. Huyghe gaf zijn tuin de titel La Saison des Fêtes en hij gebruikte er alleen maar planten die iets van doen hebben met feestdagen: de spar van kerst, pompoenen van Halloween en zo verder. Waarom? Ik heb geen idee. Binnen zal ik later video’s van Huyghe zien, en die geven wel een inkijk in de gedachtes van de kunstenaar.
Maar eerst iets anders. Ik dacht, misschien kan ik Huyghes werk wel fraai van boven zien vanaf de trap van Krijn Giezen. Dat is ook een kunstwerk, het heet Kijk Uit Attention. Lange tijd was het afgesloten omdat al vrij snel na de opening (2005) een onverlaat tijdens een schoolreisje van de trap afrende en ten val kwam. Dom. En de kunst lijdt eronder. Niet alleen ging het kunstwerk tien jaar dicht, ook kwamen er lelijke (maar veilige) stanketsels waar beklimmers zich aan vast kunnen houden. Toch, het werk is zo krachtig, dat krijg je niet zomaar kapot.
De trap ligt in een noord-zuid gerichte zichtlijn die Helene Kröller-Müller in 1930 markeerde met het kunstwerk Gewei van John Rädecker. Dat bestaat uit een grote steen waarin de kop van een edelhert is gehouwen. Tussen de geweistangen ontspringt een denkbeeldige as die zich voorzet in de trap. Een beetje een Katholiek (of een jager) moet dan aan het visioen van Sint Hubertus denken die een lichtend kruis tussen het gewei van een hert zag. Het werk van Giezen als een hemeltrap? Eerder het tegenovergestelde. De trap brengt je juist heel erg op aarde. Hoe hoger je komt, hoe meer de omliggende begroeiing zich sluit. Boven is niet een beeld uit het park meer te zien. Er is de uitgestrektheid van de Veluwe, met de bossen als een gigantische boerenkool, hier en daar is een lichtbruine vlek: de zandverstuivingen. En aan de horizon, net buiten de as, ligt een blokje. Dat is Radio Kootwijk.
Binnen is ter ere van de oplevering van Huyges werk de tentoonstelling Nature Based ingericht. Die bestaat voor het grootste deel uit video’s. Van Huyghe zie ik een film over Streamside Day, dat is een feestdag die de kunstenaar bedacht voor een villadorp in de staat New York, Streamside Knolls. Dat is midden in de natuur aangelegd voor mensen die van het buitenleven houden. En dat wringt. Natuur vernietigen om van wat over is te genieten. Zou hij ons met zijn feestplanten ook op zoiets wijzen? Ooit verbonden die ons juist met de natuur, maar het zijn nu eerder industriële producten (Valentijnsdagrozen, kerstbomen, Halloweenpompoenen, en vooruit lucky bamboo). Hij had er best een granaatappel (Punica granatum) tussen kunnen zetten.
Van Broersen & Lukács is het magistrale Establishing Eden te zien. (Op hun site staat een voorproef). Zij reconstrueerden Nieuw-Zeelandse landschappen zoals we die kennen uit de films Avatar en Lord of the Rings -waar ze settings zijn geworden voor verhalen die feitelijk niets met de plekken te maken hebben. Immens donkere grotten en groene feestweides worden ontdaan van hun opgelegde betekenis, ze zijn geen metafoor meer voor iets uit een plot. Broersen & Lukács leggen dan iets verontrustends bloot: de natuur die zij tonen is ook niet van zichzelf. We moeten er iets mee. Al is het maar ons verlangen naar een paradijs op projecteren.