Boven mijn werktafel hangt een achttiende-eeuwse opticaprent van de muren van Babylon, een van de zeven klassieke wereldwonderen. Op de achtergrond zijn de legendarische tuinen te zien -ook een wereldwonder. Mijn prent is gemaakt door Georg Balthasar Obst en die heeft goed gekeken naar hoe Maarten van Heemskerck in 1572 de tuinen verbeeldde, op basis van geschreven bronnen. Hoe die tuinen er precies uitzagen , en of ze überhaupt bestaan hebben, is hier niet zo relevant. Het gaat me om iets anders: die bomen op het dak. Op een plaat doen die het leuk, ze prikkelen de verwondering. Ga je echter in werkelijkheid bomen op oneigenlijke plekken planten, dan wordt het niks. Laatst zag ik de film High-Rise, die over een moderne klassenoorlog in een flatgebouw gaat. Op de bovenste verdieping woont de steenrijke architect met zijn decadente vrouw en die wil een klein Versailles op het dak, inclusief bomen. Het is het zinnebeeld van verspilling en tegennatuurlijkheid.
Niet dat ik tegen groene daken ben. Die zijn heel nuttig en soms bijzonder fraai. Denk even aan het gigantische heliofytenfilterdak (met een flinke rietpartij) op het Nederlandse paviljoen voor de Wereldtentoonstelling in Hannover (2000). In dat gebouw van architectenbureau MVRDV waren trouwens ook bomen op rare plekken verwerkt. De derde verdieping was een bos dat de vierde bouwlaag schraagde. Maar goed, dat ontwerp met zijn gestapeld landschap was een statement, niet om letterlijk na te volgen maar om burgers en bestuurders aan het denken te zetten over ‘verdichten en verdunnen’: kun je de stad een geconcentreerde bebouwing geven en het platteland openhouden. Om te voorkomen dat je overal van alles wat krijgt -en dus eigenlijk niks hebt. Wat wel het confettilandschap werd genoemd in die tijd.Met bomen kun je nog meer gekke dingen doen, zag ik in Rotterdam. Daar is in maart het dobberende bos gerealiseerd, een idee van Jorge Bakker. In zo’n twintig boeien zijn iepen geplant. In het voorjaar zag dat er natuurlijk kaal uit. Maar ook nu is het nog niet veel. Hoe moet zoiets ook opboksen tegen de power van De Rotterdam, het gigantische complex van architect Rem Koolhaas dat zijn schaduw werpt over de hele omgeving? Dat ‘stukje citymarketing’ dat kunstproducent (…) Jeroen Everaert op het oog had met het drijvende groen kan de stad wel vergeten. Hoor ik ook van verder trotse Rotterdammers.
Het idee is gewoon niks, maar er zit wel een samenwerking achter om helemaal warm van te worden. Studenten van Van Hall Larenstein (die lopen ook regelmatig bij Staatsbosbeheer rond) deden nauwgezet onderzoek naar welke boom geschikt zou zijn voor dit project. Dan moet je rekening houden met heel veel, zoals waterkwaliteit (nogal brak hier), wind (soms hevig, dus de worteling moet goed zijn), kroonvorming (niet te groot, want dan vangt de boom te veel wind en wordt hij gevoelig voor sneeuwbelasting) en grondsoort (de boom moet vijf jaar vooruit kunnen, de duur van het project). Aqua Dock, ’testlocatie voor innovaties op het water’, hield bij hoe prototypes zich gedroegen. GKB (‘Wij geloven dat het kan’) uit Barendrecht realiseerde uiteindelijk de drijvers in echte boeien -een mooie verwijzing naar het industriële verleden van dit stuk van de stad.
Dat met het water meebewegend (ver)bouwen de toekomst heeft, geloof ik onmiddellijk. Ik lees er alles over in het nabijgelegen Drijvend Paviljoen. Ik zou er trots op zijn als Nederland daarin het voortouw neemt. En dat doe je niet met een grapje.
Hemel, zie ik het promotiefilmpje over het nieuwe collectiegebouw van het Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen (op zich een gouden initiatief): bomen op het dak! Heeft directeur Sjarel Ex door dat hij in de reclame voor het ontwerp van Winy Maas (een van de oprichters van MVRDV) twee keer het woord ‘waanzinnig’ gebruikt?

De titel van deze post is ontleend aan een uitspraak van Sjef van Oekel, een creatuur van Wim T. Schippers die een eigen leven ging leiden.