Er wordt gehooid op Oranjewoud. Mooi beeld roept deze zin op. Het maaien gebeurt nu machinaal, maar de grassen en kruiden die op het land te drogen liggen, ruiken nog net als in de middeleeuwen. De geur van hooi is geruststellend. Voor even.
In en bij Museum Belvédère, de moderne toevoeging aan het oude landgoed Oranjewoud bij Heerenveen, is de fototentoonstelling Arena te zien. De expositie is tegelijkertijd de invulling voor Noorderlicht 2016 en de opmaat voor een serie projecten die aandacht vraagt voor de beslissende invloed van de mens op het landschap (wat overbodig voegt de officiële tekst daar ‘in de context van politiek, economie en duurzaamheid’ aan toe).In de meeste gevallen is de getoonde invloed van de mens rampzalig. Zeker, er zijn de ongelofelijke natuuropnames uit Tsjernobyl van Adam Orzechowski. Toen na de kernramp een gebied van vele honderden vierkante kilometer werd afgesloten, was dit dé kans voor de natuur. Die hernam zich spectaculair. Duizenden bevers zorgden er in korte tijd voor dat het strakke landbouwgebied met zijn afwateringskanalen terugkeerde naar zijn ‘oerstaat’: moeras. De beverpopulatie wordt in toom gehouden door wolven, die er in precies dezelfde aantallen voorkomen als in de meest ideale schone gebieden. Ook andere dieren die zich bovenin de voedselketen bevinden (en waar je zou verwachten dat radio-actieve rommel zich het meest ophoopt) zoals valken en arenden gedijen. De beelden van Orzechowski doen aan Twelve Monkeys denken, de film waarin een groot deel van de mensheid aan een dodelijk virus ten onder gaat. De shots met de overlevende have uit de dierentuin, die vrij rondloopt in Philadelphia zijn van een surreële schoonheid. Bij Orzechowski rennen de wolven door de overwoekerde straten van Pripyat -ooit een stad met 50.000 inwoners. Dat maakt de foto’s van hem zo wrang: de natuur krijgt pas echt een kans nadat de mens het zichzelf onmogelijk heeft gemaakt. En bij al dat nieuwe leven, denk ik toch ook aan de 400.000 mensen die uit het gebied verdreven werden.
Van Robert Knoth en Antoinette de Jong zie ik een video. Het is een gewoon bos, de vogels fluiten. Hoe mooi en van zichzelf goed het toch allemaal is, denk ik. Maar de laatste beelden maken duidelijk dat ik naar natuur bij Fukushima kijk.Verschillende kunstenaars leggen de invloed van exoten vast: al dan niet per ongeluk door de mens geïntroduceerde planten of dieren die in hun nieuwe omgeving ravages kunnen aanrichten, meestal omdat ze er geen vijanden treffen. Vanwege ons gesleep met natuur is de lijst nogal lang. Van de slangen op Guam tot de Japanse duizendknoop bij ons. Helene Schmitz toont prachtig donker werk. Zij legde vast wat kudzu vermag. Deze klimplant uit Japan is in de negentiende eeuw in het Zuiden van de Verenigde Staten geïntroduceerd als bodembedekker. Dat pakte anders uit: met een groeisnelheid van dertig centimeter per dag bedekte de plant alles en kreeg de bijnaam ’the plant that ate the South’. De foto’s doen aan sprookjes denken waarin men honderd jaar slaapt en de natuur haar gang gaat. Maar ondertussen verovert kudzu landbouwgebieden, electriciteitsmasten en bruggen.Het is een klassieker onder de natuurdocumentaires: de migratie van de rode krab op Christmas Island (‘van’ Australië, maar 350 kilometer ten zuiden van Java gelegen). Tussen de tachtig en honderd miljoen van die landkrabben trokken jaarlijks naar de kust om hun eieren af te zetten. Totdat per ongeluk een mier (‘yellow crazy ant’) naar het eiland werd meegenomen. Die heeft nu de populatie met zo’n twintig miljoen verkleind. Bestrijding lijkt onmogelijk. Robert Zhao Renhui toont beelden van de krabben, maar ook van bedreigde endemische soorten en de problemen met verwilderde katten.De Nederlandse fotograaf Theo Bos laat de duinlandschappen van Meijendel zien. Hier is in bepaalde delen de toplaag van de bodem verwijderd om weer stuivende duinen te krijgen. De flora die terugkeert is heel bijzonder, toch zeggen tegenstanders, er is wel nat duin met riet opgeofferd waarin bijvoorbeeld het woudaapje huisde. Maar de fotograaf vindt het landschap, met zijn wandelende duinen, er alleen maar aantrekkelijker op geworden.
Noorderlicht 2016 is geen gemakkelijke tentoonstelling en daarom des te meer de moeite waard. In het gastenboek las ik:

Onze boswachter Roel Vriesema verzorgt Expeditie Noorderlicht. Met hem kun je landgoed Oranjewoud ontdekken of, wat ik veel spannender vind, De Deelen verkennen. Dat is het oude moeras- en verveningslandschap ten noorden van Heerenveen. Sporen van menselijk gebruik te over, maar ook: zeldzame planten en dieren die terugkeren.

 Youtube biedt fascinerend bewegend beeld van de natuur in Tsjernobyl of op Christmas Island.