[youtube https://www.youtube.com/watch?v=MYqm28Hb4kU]In Het beste koekoekboek had ik het al over de Britse amateur vogelonderzoeker Edgar Chance. In 1921 kwam een korte documentaire over hem in de bioscoop: The Cuckoo’s Secret. De film bevat de eerste beelden die ooit van een eierleggende koekoek zijn geschoten. En wat een werk heeft Chance eraan gehad om uit te vogelen waar het dier naar alle waarschijnlijkheid haar inbraak zou plegen. Gewend aan natuur in haarscherpe kleurenfotografie zegt die koekoek ons nu misschien niet meer zoveel. Ik was echter totaal gefascineerd door de mobiele vogelkijkhutten die onderzoeker en cameraploeg gebruiken; rijshouten staketsels die bekleed zijn met heide en takjes. In dat eerdere blog had ik het ook over de ‘herculische taak’ die het jong heeft om zijn ‘broertjes en zusjes’ te vermoorden. Het diertje is erop gebouwd om een ei over de nestrand te kieperen.[youtube https://www.youtube.com/watch?v=SO1WccH2_YM]
Latere onderzoekers ontdekten nog veel meer geheimen van de koekoek, zoals Nick Davies schrijft in zijn meesterlijke boek. Het hoofdstuk over eiermimicry is verbijsterend. Om even te proeven van dit natuurraadsel: wetenschappers weten niet precies hoe patronen op eierschalen worden gemaakt. Davies: “Ze hangen waarschijnlijk af van de snelheid waarmee het ei de schaalklier passeert en de mate waarin het daar roteert.” Ik zie een soort lakstraat voor me. De belangrijkste eierpigmenten zijn protoporfyrine, dat rood of bruin oplevert, en biliverdine, een galkleurstof die de schaal blauw of groen maakt. Het lukt koekoeken om de schaal van de gastoudersoort na te maken. Uit onderzoek in Afrika naar de roestflankprinia, waarop de koekoekswever parasiteert, is vastgesteld dat het dier zich wapent door haar eieren van een ‘handtekening’ te voorzien. Specifieke grondkleur, tekening, variatie en verdeling van de tekening worden alle vier in de gaten gehouden. Lijkt het ei van de koekoekswever niet voldoende, dan wordt het uit het nest gegooid. Er is meer onderzoek nodig, maar het lijkt het begin van een evolutionaire wapenwedloop: beter gelijkende eieren leiden tot betere opsporingstechnieken enzovoorts.
Leuk (met mijn naam): de eierwetenschap heet in het echt oölogie, in het engels zonder puntjes. “En wat mooi dat de eierkunde officieel wordt aangeduid met tweemaal de letter die het meest op een ei lijkt” merkte Bianca Stigter gister op in NRC. Zij kondigt een boek aan, Het vogelei, van de Britse bioloog Tim Birkhead. In het Engels heet de publicatie: The most perfect thing. Wordt vervolgd.