Je zou het niet zeggen met de laagterecords in bijvoorbeeld de Rijn nu, maar onze rivieren moeten soms ook in een keer enorme hoeveelheden smeltwater of regenval verwerken -denk aan de situatie in 1995 toen honderdduizenden mensen geëvacueerd werden. De dijken hielden het, maar een nieuw idee was geboren: in plaats van rivierwater tussen smalle dijken en dammen zo snel mogelijk naar zee af te voeren, doe je het tegenovergestelde. De rivier mag weer breed in zijn bedding stromen en bij hoogwater zijn er plekken waar het water daartoe ingericht land mag innemen. De strijd tegen het water wordt building with nature.
Er moet wel een offer gebracht worden, meestal in de vorm van landbouwpolders die ‘natte polders’ worden. In de Brabantse Biesbosch gebeurde dat zo’n tien jaar geleden met de Kleine Noordwaard. Voor bewoners was het heftig om te horen dat hun beste grond ‘natuurgebied voor wateropvang’ zou worden. Hedwigetaferelen zijn er niet geweest. Misschien komt dat omdat je een argument als ‘veiligheid’ niet zo snel van tafel veegt als ‘natuurcompensatie’.
Het was hoe dan ook een moment om te markeren. Verschillende kunstenaars kwamen met ideeën. Soms ging het daarbij om de persoonlijke verandering voor bijvoorbeeld een boer in beeld te brengen. Maar Paul de Kort kwam met iets heel anders: De Wassende Maan. Dit kunstwerk is een labyrint opgebouwd uit aarden wallen en watergeulen. De getijdenwerking in dit gebied, normaal zo’n veertig centimeter, is er in af te lezen. Maar bij extreem hoogwater, zo’n paar keer per jaar, stroomt het helemaal vol en kan het zelfs onder het water verdwijnen. Ook de seizoenen hebben vat op het werk. Grassen en kruiden schieten op in het voorjaar. Staatsbosbeheer past het maairegime aan, en de veldleeuwerik broedt dan op (in?) het kunstwerk. De Wassende Maan verwijst niet zomaar naar processen in de Biesbosch, het valt daarmee samen. Dus er vindt ook verlanding plaats. Het oog van het kunstwerk ligt een meter hoger dan het punt waar het water binnenstroomt. Dit betekent dat het centrum vaker droogvalt. En dan krijg je rietopslag. Hoort er allemaal bij -vond de kunstenaar ook toen hij het werk in 2007 opleverde. De Wassende Maan kan zo vervallen tot een (flink) spoor in het landschap, net zoals de oude polderwegen dat zijn. Maar! Moeten we de tijd niet een beetje voorblijven? Dus het riet en de wilgen weghalen en in cycli van bijvoorbeeld tien jaar De Wassende Maan weer in zijn volle glorie te voorschijn halen?De Wassende Maan vind je als je vanaf Werkendam de Bandijk volgt in de richting van het nieuwe Biesbosch MuseumEiland. Het oude museum was een beetje een gribus. Architect Marco Vermeulen plaatste er een duurzame schil overheen en breidde het complex uit met 1000 vierkante meter. Het gebouw heeft nu rivierkoeling en natuurlijke waterzuivering. Toen ik er aankwam, moest ik aan Tolkiens the Shire (de Gouw) denken. Met gezellig (maar onlogisch) kronkelpad, kom je bij de entree waar de letters ‘museum’ knus in het gras van het dak staan. En met de biomassakachels ruikt het er zelfs naar the Shire! Maar eenmaal binnen is de plek helemaal van deze tijd. Vooral de centrale ontvangstruimte, met een enorme lap glas, is schitterend. (Maar had die waterbak die ogenschijnlijk doorloopt naar buiten écht een verbinding laten zijn. Nu is het toch iets van de Gamma). Verder wordt de complexe geschiedenis van de Biesbosch gewoon goed uitgelegd.Het buurlandschap van Staatsbosbeheer, de Nieuwe Noordwaard, is een 4450 hectare groot gebied dat helemaal heringericht is om water uit de Nieuwe Merwede op te vangen. (Dan houden ze in Gorinchem ook droge voeten). Het ontwerp is van West 8 en IPV Delft en omvatte het verlagen van de dijk langs de Nieuwe Merwede met drie meter. Volledig gecontroleerd kan wanneer nodig, het water nu de polder instromen. Hierbij is goed gekeken naar hoe voor de inpoldering water al natuurlijk door kreken liep. Als de boel blank staat, kan het leven toch gewoon doorgaan: er kwamen 29 terpen voor huizen, 33 bruggen (in de onopvallende kleur van de klei hier), en 12 gemalen. Het nieuwe landschap staat op poten. Woeste natuur komt er op de meeste plekken niet -die belemmerd de doorstroming te veel. Maar, hoor ik van Staatsbosbeheerder Cors Aantjes, de bever is er gezien.

Met dank aan Bram Verhave voor de foto’s.
Paul de Kort maakt voor Flevoland een nieuw grootschalig kunstwerk. Voor de documentaire over dit project is nog geld nodig. Bekijk de preview bij de crowdfunding en…