[youtube https://www.youtube.com/watch?v=5XVHLO9k3HI]
Je zou verwachten dat de werken van Turner heel wat Britse romantische muziek beïnvloedde. Maar ik kon er geen enkel voorbeeld van vinden. Voor de meest beeldende van alle moderne componisten, de fransman Claude Debussy (1862-1918), was Turner wel een inspiratie.
Uit tal van uitspraken en titels van stukken kun je opmaken dat Debussy dacht als een schilder. We kennen zijn Nocturnes (‘nachtstukken’) die hij vernoemde naar de schilderijenreeks van Whistler en er is een verzameling composities die hij Images noemde.
Het was bij de Symbolisten (ca. 1883-1900), de échte erfgenamen van de Romantiek, de gewoonte om hoogst individuele sensaties na te jagen. Helemaal van die tijd: synesthesie waarbij je ‘kleuren hoort’ en ‘muziek ziet’. (“Het zoemen van een mug is oranje”). Of Debussy zo ook over muziek dacht is niet duidelijk, maar het was wel gangbaar in de kringen waarin hij zich begaf.
Terwijl critici het werk van Debussy vergeleken met dat van Monet, had de componist er een hekel aan wanneer zijn muziek ‘impressionistisch’ genoemd werd. (“Inaccuraat” en “alleen imbecielen noemen mijn muziek zo.”) .Waarom hij zo’n afkeer van de term had, is niet helemaal duidelijk maar vermoedelijk heeft het iets te maken met de snelle toets van de impressionistische schilders -die noodzakelijk was om zoiets veranderlijks als het licht vast te leggen. En aan de werken van Debussy is niets vluchtigs, zelfs aan korte stukken componeerde hij soms jaren. Hij streefde overduidelijk naar exactheid. Het zet ons wel op het verkeerde been wanner hij La Mer (De Zee) waar hij twee jaar aan schreef, ‘drie symfonische schetsen’ noemt. Alsof ze even uit de losse pols zijn neergezet.
Terwijl Debussy aan La Mer werkte, tussen 1903 en 1905, maakte hij zelf een zeereis, naar Engeland. Daar zag hij, in Londen, schilderijen van Turner, die hij ’the finest creator of mystery in art’ noemde. Het is bekend dat op z’n minst twee werken van Debussy door Turner beïnvloed zijn. Voor La Mer is dat niet zeker.
De vader van Debussy diende bij de marine infanterie en hij wilde dat Claude zeeman zou worden. Het liep anders. Toch, terwijl hij diep in het binnenland aan La Mer werkt, schrijft hij aan een vriend: “Misschien weet je het niet, maar ik was in de wieg gelegd voor een schitterende carrière als zeeman. Het is slechts het lot dat anders besliste. Hoe dan ook, ik heb een grote liefde voor de zee bewaard. Je kunt nu wel zeggen dat de Atlantische Oceaan bepaald niet tegen de heuvels van Bourgondië klotst…maar ik heb eindeloos veel herinneringen aan de zee die naar mijn idee meer waard zijn dan de realiteit waarvan de betovering het gemoed te zeer bezighoudt.”
En dan volgt de zeereis naar Engeland en de ontmoeting met de Turners. Ik weet niet of Debussy chronologisch aan La Mer werkte, maar je zou Turner zomaar terug kunnen horen in het derde deel, Dialogue du vent et de la mer –Debussy schreef erbij hoe het gespeeld moest worden: Animé et tumultueux.

Voor deze post is, naast The New Grove Dictionary of Music and Musicians, gebruik gemaakt van de teksten die Noël Goodwin (2003), Paul Schiavo (2007) en Denis Herlin (1987) schreven bij verschillende opnames van La Mer.