[youtube https://www.youtube.com/watch?v=tjM2XO8Uwds]Het is Festival Oude Muziek in Utrecht. (Nog tot en met zondag). Het thema dit jaar is Engeland, en dan bedoelt de organisatie vooral niet het Engeland van Haendel. Uiteraard is er veel Purcell maar bijvoorbeeld ook muziek van William Byrd (ca. 1540-1623). Byrd wordt wel omschreven als ‘koppig katholiek’ terwijl het tij protestants was. Dat hij daar nauwelijks last van had komt door friends in high places. Hij genoot zelfs de bescherming van koningin Elizabeth I (die toch hele akelige wetten invoerde om ‘paapse’ onderdanen te vervolgen). Byrds grootste verdienste is misschien wel het perfectioneren van de Engelse virginaal- (of klavecimbel) muziek. Maar bekender is hij van liedboeken voor consorts, gezelschappen. (Het woord consort wordt gebruikt voor zowel groepen van meestal vijf of zes uitvoerenden op hetzelfde soort instrument als voor de muziek zelf. Ook meerstemmige composities kunnen consortmuziek genoemd worden). Byrd voorzag niet alleen literaire teksten van opdrachtgevers (zoals de graaf van Oxford) maar ook anonieme gedichten van muziek. Samen met de drukker Thomas East had hij een monopolie op het uitbrengen van liedbundels in het Engels. In 1588 verschijnt het zeer succesvolle Psalmes, Sonets and Songs. In deze verzameling is de heel beroemd geworden pastorale Though Amarillis dance in green opgenomen. De auteur van de tekst is niet bekend en het is mij niet helemaal duidelijk of we er een verre echo in moeten horen van de Amaryllis van de Griekse dichter Theocritus. In ieder geval gaat het om een lieflijk, landelijk decor waar niet van genoten kan worden. De liefde wordt versmaad, en er klinkt een herderlijke weeklacht:

My sheep are lost for want of food
And I so wood,
That all the day
I sit and watch a herdmaid gay,
Who laughs to see me sigh so sore,
Heigh ho, heigh ho, ’chill love no more.

(‘wood’ betekent hier dwaas en ”chill’ staat voor ‘I will’)
In 1987 bracht The Hilliard Ensemble een cd uit met de titel Songs of Sundrie Natures (Liederen van allerlei aard), naar een liedboek van Byrd uit 1589. Het ensemble nam de titel over, maar zocht zelf de liederen uit en nam ook het oudere Amarillis op (Je hoort het in de laatste 5.10 min.). In de uitgave van Byrd is er meer treurnis zoals het niet meer kunnen genieten van de zang van de nachtegaal. Eigenlijk vreemd, al die hartepijn in de teksten terwijl de liederen er toch ook voor de verstrooiing waren. De muziek is de troost.

De afbeelding toont “A Youth Leaning against a Tree among Roses” van Nicholas Hilliard, een tijdgenoot van Byrd en de beste portretminiaturist ooit. The Hilliard Ensemble vernoemde zich naar hem.
Voor deze post is gebruik gemaakt van ‘The new Grove Dictionary of Music and Musicians, MacMillan Publishers, Londen 2001.