Wie moet je geloven? Het bedrijf, Monsanto in dit geval, dat belooft de wereld hongervrij te maken? En dat doet door gewassen door middel van genmanipulatie weerbaar te maken, soms tegen schadelijke insectenvraat maar vaker nog tegen de bestrijdingsmiddelen waarmee de agrariër de insecten te lijf gaat. Monsanto is zowel de verkoper van de superzaden als van onkruidbestrijders (zoals Roundup).
Of is er meer te zeggen voor terughoudendheid, zoals de schrijver en onderzoeksjournalist Michael Pollan voorstaat? In 2001 las ik bij hem voor het eerst over de effecten van de Monsantostrategie. Omdat de oogst niet aangetast wordt door beestjes, kun je heel veel van hetzelfde planten. Diversificatie is niet meer nodig. Je wedt als boer op een paard. Je maakt van al je land een monocultuur. Dat mono, in de betekenis van ‘één’, moet je letterlijk nemen: in gebieden van duizenden hectares leeft niks anders meer dan alleen het beoogde gewas. Geen insecten meer, geen onkruid. Mislukt de oogst, bijvoorbeeld als gevolg van klimaatverandering, dan heb je pech. De zaden van Monsanto zijn gepatenteerd en steriel. Dat betekent dat je ze telkens opnieuw moet kopen. Pollan is heel voorzichtig met uitspraken over gentechnologie. We weten er eenvoudig te weinig van af. Er is te weinig onderzoek gedaan om alle gevolgen in te kunnen schatten, zij het gunstige of schadelijke.
De boer die niet meedoet aan het Monsantoprogramma heeft wel een probleem wanneer zaad of stuifmeel, dat eigendom is van Monsanto, zich door de wind of dat ene insect dat het gered heeft, mengt met zijn gewassen. Dan kan hij strafbaar gesteld worden. Daar komt een van de meest wezenlijke vragen die je maar kunt stellen achtervandaan: van wie is de natuur eigenlijk?
De paus, in zijn encycliek Laudato Si’, stelt dat ze naast Gods schepping óók van zichzelf is. Alles wat leeft heeft ook een intrinsieke waarde en hij spreekt zich onomwonden uit tegen bedrijven die de natuur, of delen daarvan claimen. Als ernstig nevenverschijnsel noemt hij de oligopolie die ontstaat: slechts een of een handjevol bedrijven biedt een product aan waardoor een vorm van verplichte winkelnering volgt. Zo krijg je alleen maar meer armoede en honger in de wereld.
En al die dode insecten en ‘onkruiden’? Recent maakte de filosoof Jaffe Vink middels een ingezonden brief in NRC reclame voor zijn laatste boek. Daarin zegt hij dat de prijs voor de vooruitgang ‘de halve natuur’ is. Ook na drie keer lezen, blijkt dat er echt te staan. Misschien bedoelde hij het spreekwoordelijk. Maar dan nog. Nu ben ik geen wetenschapper, maar hoe je de helft uit een samenhangend geheel wil nemen, is mij een raadsel.
Zanger Neil Young neemt openlijk stelling tegen Monsanto. Op 23 mei van dit jaar gaf hij een geïmproviseerd concert op Maui (Hawaii). Daar hadden 23.000 bezorgde bewoners een verbod op de activiteiten van Monsanto bepleit. Ze zijn tegen het gebruik van gentech en het met chemicaliën besproeien van zaden. Het gaat hen om hun eigen gezondheid maar ook om bijvoorbeeld de schildpadden die kankergezwellen vertonen (oorzaak onbekend, zeggen ze er eerlijk bij). Op 1 juli verklaarde het federale hof een verbod op de Monsanto-activiteiten ongeldig. Het bedrijf meldt: nu kunnen de agrariërs van Maui weer zelf kiezen of ze met gentech, organisch of conventioneel willen boeren.[youtube https://www.youtube.com/watch?v=belEBMZu_Tg]