[youtube https://www.youtube.com/watch?v=Sp2oQ0cRrm4]Is een jonge zeehond schattig? Als je met natuurbeschermers optrekt krijg je meestal te horen ‘jij mag ‘m wel schattig vinden , maar hij ís het niet’. De redenering die daarbij hoort is streng: ‘schattig’ is een kwalificatie van mensen onderling en die moet je niet opleggen aan de natuur. Waarmee er dus onmiddellijk een kloof gaapt tussen mens en natuur. Die laatste mag dan alleen in neutrale termen beschreven worden. En daarmee verban je haar naar het domein van het verstand. Voor de wetenschap is dat prima, maar we zijn niet allemaal objectieve waarnemers (voor zover die überhaupt bestaan). Ik zeg dit niet omdat ik de slinger helemaal de andere kant wil laten uitslaan om bij zeg Disneynatuur uit te komen, waar elk dier (en soms ook een plant) vermenselijkt is. Maar de natuur op afstand plaatsen, en jezelf alleen maar als waarnemer beschouwen, dat kan ik eenvoudig niet. En volgens mij is het ook niet heilzaam. (Waarin het woord ‘heel’, onverdeeld, doorklinkt).
Hoe ik hier nu zo opkom? Gister zag ik de film Nature, van het BBC team dat eerder Planet Earth maakte. Er kwamen trekmieren voorbij en dansende flamingo’s, vlooiende apen, olifanten die zich met hun slurf onder het stof stuiven, krokodillen, eerst roerloos als boomstammen in het water daarna woest wanneer ze een gnoe verscheuren. En bij elk beeld, zelfs bij de regendruppels en de bloemen, had ik het woord ‘elegant’ opgeschreven. Ik zag in werkelijk alles de elegantie van de natuur. Maar elegantie is wel heel erg des mensen. Modegoeroe Diana Vreeland zei zelfs the only real elegance is in the mind, elegantie is iets van de geest. Nog zoiets, net als verstand, waarmee we ons graag onderscheiden van de rest van de natuur. Maar bedacht ik me, hebben wij ons hele begrip van het woord elegant, niet aan de natuur ontleend? Dan bedoel ik met elegant uiteraard geen getrut. Maar eerder een vanzelfsprekendheid, alle keuzes zijn juist gemaakt, het had niet beter kunnen uitvallen. Elegantie heeft, zelfs in opgesmukte vorm, altijd met natuurlijkheid te maken. Of, misschien wel vaker nog, met de suggestie daarvan. Oscar Wilde zei to be natural is such a very difficult pose to keep up. En hij was er wel klaar mee, dat hele natuurlijke. Het was in zijn tijd, het einde van de negentiende eeuw, bon ton om je af te keren van de natuur en in kunstmatige werelden te verwijlen. Wat volgens mij gedoemd is om te mislukken. (Literaire voorbeelden daarvan te over). Maar ik dwaal af. Nog even terug naar elegantie. Die herkennen we in wat vanzichzelf zo is als het is. En dat betekent dus in de hele natuur, ook wanneer ze zich ‘rood in tand en klauw’ toont -ik denk aan de gier die in het opengereten karkas van een buffel kruipt. Ook die gier is elegant. Dat de natuur nooit bezig is met elegant te zijn, is het bewijs dat ze het is.
In een gesprek hierover werd geopperd dat ik die elegantie alleen maar zag omdat we met al die nieuwe technieken (zoals hele kleine camera’s die op of zelfs in dieren gemonteerd kunnen worden, projecties die ongelofelijk scherp zijn, drones die ingezet worden om opnames te maken) de natuur nog mooier presenteren dan dat ze is. Of dat de natuur ons op een manier getoond wordt zoals we haar nooit zelf zullen zien. Dat laatste klopt uiteraard. Voor ons geen kijkje in het mierennest of een vlucht met een zeearend. Maar een film als Nature opent je wel de ogen voor wat er allemaal is. En welke trukendoos de makers ook opentrekken, buiten is het altijd beter. Gewoon omdat er leven is. (Gelukkig zonder aanstellerige muziek). Ik zei het al eerder: hou maar eens een blad van een boom tegen het zonlicht. Pure elegantie.