In Museum Belvédère, bij Heerenveen, zag ik de tentoonstelling Improvisaties op wind, water, wad, waar een enorme stoet vooral hedendaagse kunstenaars precies dat tonen wat de titel belooft. Daar zit geweldig werk tussen. Maar wat me al meteen bij de ingang overkwam: als een blok viel ik voor de oude garde. Boele Bregman (1918-1980) hangt er met een kleine aquarel, Duinen, Strand, Zee. De zee is er blauw, de duinen oranje en geel, zoals op kindertekeningen. Zo zien de Wadden er nergens uit. Nooit. En toch heeft Bregman heel goed de herinnering aan een zomerdag getroffen. Zoals we er zelf ook graag wat kleur bijmengen als we aan iets aangenaams van vroeger denken. Bregman deed niet aan een beetje mooi, het was meteen de volle uitbundigheid die op papier of doek kwam. (En als er onrust in hem was, dan kreeg je ook de zwartste zelfportretten). Veel werk van Bregman heeft iets van Klee, met zijn abstraheringen en dat schijnbaar naïeve. Misschien was er wel sprake van beïnvloeding, maar echt één op één zal dat niet zijn. Net als veel Friezen van zijn generatie was Bregman gewoon ook eigenwijs en zocht hij het zelf wel uit. Voor een catalogus werd hem eens gevraagd een autobiografie in te leveren. Hij kwam met:
Levensbeschrijving is oninteressant helaas
Mijn geboortedatum is 9 februari 1918 te Heerenveen
P.S. autodidact
Vind ik klasse. Ook niet van de opleiding was Simon Rood (1884-1975). Zijn Zee is wel heel erg de Wadden. Zo grijs-groen tot aan de einder en dan met een lucht erboven in bijna dezelfde kleuren. Denk de scheepjes eens weg…Het is dat Rood de horizon iets dikker heeft aangezet, maar anders had je een abstract werk gehad. De zee zelf heeft geen ijkpunt, de golf is niet te scheiden van het geheel. Zee is hou-vast-loos. De Franse cultuurhistoricus Alain Corbin schreef hierover: “Deze deinende uitgestrekheid, symbool, of beter gezegd essentie van het onkenbare, is op zich angstaanjagend. In de Hof van Eden is geen zee. De vloeibare vlakte waarin de blik zich verliest, kan geen deel worden van het besloten paradijslandschap…” Dat vat het voor mij wel heel goed samen. En geen wonder dat Mondriaan, met de zee voor zich, uiteindelijk tot voorbij de voorstelling ging. Maar dat was in Zeeland.In de semi-vaste opstelling van het museum is het een fijn weerzien met twee schilderijen van Tames Oud (1895-1953). Dat het leven van die man nog niet verfilmd is! Hij werd als jongste van twaalf kinderen geboren in Nes op Ameland. Het gezin was arm en al vroeg wordt Tames naar zee gestuurd. Hij werkte in de haringvangst en als stoker op een koopvaardijschip. Uiteindelijk belandt hij in België en maakt er zelfs de kunstacademie af. Maar in zijn levensonderhoud voorzag hij met wel heel bijzonder werk. Tames was onder meer meester in een suikerfabriek, glasblazer, imitatieschilder van hout en marmer, houtsnijder, klokkenmaker en hij bokste en was caféhouder. Waar Tames ook was, altijd nam hij Ameland mee. Er zijn heel veel hout- en vooral linosnedes van hem met Amelander figuren. En wanneer hij de zee schildert, is het alsof hij haar in verf wil beeldhouwen. Of beter kneden. Schelpen en golven liggen als dikke klei op het paneel.
In 2003 zag ik Bootjes op zee / het gele zeetje (1938) voor het eerst. Tames Oud, een échte zeeman, had het water getemd tot een aangenaam landschap. Niks geen schilderij met woeste baren en heroïsche stuurmanskunsten om die te bedwingen. Voor een landrot als ik is het thuiskomen.

Peter Karstkarel: Tames Oud (van Ameland), 1895-1953. De Drijvende Dobber, Leeuwarden 1981
Alain Corbin: Het verlangen naar de kust. SUN, Nijmegen 1989