Voor de derde keer op rij presenteert Museum Het Domein (dat per 1 januari opging in cultureel conglomeraat De Domijnen) een grote naam. Na Mark Dion en Brandon Ballengée is nu de vloer aan de belgische kunstenaar Koen Vanmechelen. Net als de vorige keren koos het museum voor een uitdagend talent dat alhoewel ‘arrivé’, vragen blijft stellen over schoonheid, wetenschap, de rol van de mens in de natuur en over wat natuur voor ons betekent.
Vanmechelen werd beroemd door zijn kippen -hij houdt er zelf niet minder dan 3000. Met zijn Cosmopolitan Chicken Project (CCP) probeert de kunstenaar de superbastaard kip te kruisen die uiteindelijk genen van alle kippenrassen ter wereld met zich meedraagt. En daarmee doet hij het tegenovergestelde van de industrie, die fokt op economisch gunstige kenmerken, verankerd in één ras, dat generatie op generatie ‘zuiver’ blijft. Vanmechelen is nu toe aan de achttiende generatie kruisen en zijn kippen doen het bijzonder goed: ze bereiken hoge leeftijden en zijn heel vruchtbaar.
In Sittard kun je in afzonderlijke rennen ‘Vanmechelenkippen’ zien en een haan en hen van het rode boshoen, een van de veronderstelde wilde voorouders van onze kip. Vooral dat laatste ‘hok’ is geweldig. Het is enorm en volgezet met hoge bakken ingeplant met tropisch groen. Op de grond ligt een dikke mulchlaag en het ruikt er naar hout en nou ja, dier, maar op een schone manier. Met name de haan maakt er een enorme bende van door met zijn dinoklauwen in de bodembedekking te wroeten en die bijna agressief naarachter te vegen. Je bent zomaar een kwartier naar kippengedrag aan het kijken en dat is toch langer dan naar menig schilderij.
Publiekslieveling is de dromedaris. Hij is twee jaar, maar heeft nog de vertederende trekken van een jonkie. Ook dit beest heeft een enorme ruimte ter beschikking, zowel binnen als buiten. Hij loopt wel telkens hetzelfde parcours maar dat is niet op de neurotische wijze van een dierentuinbewoner in een te klein hok. Nee, hij weet dat bezoekers komen en die vinden contact net zo fijn als hij.
Maar wat doet de dromedaris eigenlijk op deze tentoonstelling? Het blijkt dat zijn mest wordt verzameld om er oesterzwammen op te kweken, en die worden weer aan de kippen gevoerd. De zwammen zijn er ook: in een soort laboratorium liggen in houten kasten rollen mest waaraan ze ontspruiten. (Oester)zwammen zijn rijk aan allerlei mineralen -waarschijnlijk alleen maar als ze op goede ‘ondergrond’ staan -en daardoor uitstekend voedsel. (The future is funghi, lees ik op het bord met uitleg).
Vanmechelen startte tal van deelprojecten, zoals de Open University of Diversity en het Cosmopolitan Chicken Research Project (CC®P). Bij dat laatste zijn ook genetici van de Universiteit Leuven betrokken.
Vanmechelen viert hybriditeit en diversiteit. Hij zegt dat het hem niet alleen om kippen gaat: “every organism is looking for another organism to surive.” En niets bestaat op zichzelf, kun je heel goed concluderen daar. Verklaart dat ook de titel van de tentoonstelling: ‘This is not a chicken’? De kunstenaar voegt aan zijn eerste uitspraak toe: “the chicken always remains a metaphor for humanity…” Daarmee stelt het werk van Vanmechelen ook vragen over racisme en waanideeën over raszuiverheid. (Ik denk aan de uitspraak van de Amerikaanse schrijver James Baldwin: “As long as you think you’re white, there’s no hope for you.”).
Maar er zit nog een kant aan Vanmechelens werk. Stel dat de kunstenaar en de wetenschappers een kip kunnen kruisen en fokken die bestand is tegen tal van virussen. Wat dan? Vanmechelen heeft weleens gezegd dat hij de eigenschappen van die kip zou willen terugkruisen in ‘commerciële kippen’. Dan zou je vogelgriepuitbraken en ruimingen voorkomen. Voor het zover is hoop ik dat er wel nagedacht wordt over dieren als productie-eenheid überhaupt.